İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch / HRW), Şengal’e ilişkin yayımladığı raporda, IŞİD saldırısından sonra büyük bir yıkıma uğrayan Şengal’in yeniden inşasına, Erbil ve Bağdat arasındaki siyasi çatışmaların yol açtığına dikkat çekti.
Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, Nisan 2023’te, hükümetinin Şengal’in yeniden inşasına 50 milyar Irak dinarı (34,2 milyon dolar) tahsis ettiğini duyurdu ancak Kürdistan Bölgesi ve Irak arasındaki siyasi anlaşmazlıklar bu fonun kullanılmasını engellediği gibi, 2014’ten bu yana yerlerinden edilen 200 bini aşkın Ezidi Kürt’ün kendi topraklarına dönmesine de engel teşkil etti.
Şengal’e ayrılan fonların sadece halkın yararına kullanılması durumunda faydalı olabileceğine dikkat çeken HRW Irak Araştırmacısı Sarah Sanbar, “Şengalliler belirsizlik içinde kalırken siyasi iç çekişme mevcut fonların kullanılmasını engelliyor” dedi.
Halka ait evlerin yüzde 70’i yıkıldı
Uluslararası Göç Örgütü (International Organization for Migration / IOM) raporuna göre, Şengal’de 2014 ve 2017 yılları arasında IŞİD’e karşı yürütülen savaşta ilçedeki kamusal altyapının yüzde 80’inin yanı sıra halka ait evlerin yüzde 70’i yıkıldı.
Düzenli olarak elektrik ve suya erişemediklerini ifade eden Şengal sakinleri, birçok eğitim ve sağlık kurumunun hâlen hasarlı olduğuna ve bu kurumlarda personel eksikliği olduğuna da dikkat çekti.
Geri dönüşün önündeki engeller
HRW’un raporuna göre, kendileriyle görüşme yapılan herkes, “İstikrarsız güvenlik durumunu”, “hükümetin yıkılan ev ve iş yerleri için tazminat sağlamamasını” ve “yeterli kamu hizmetlerinin olmayışını” geri dönüşün önünde birer engel olarak gösterdi.
Binlerce öğretmene ihtiyaç var
Okulların yıkılması veya hasar almasından ötürü eğitime erişimin kolay olmadığını belirten Şengalliler, eğitime erişimin olduğu yerlerde ise sınıfların aşırı kalabalık olduğunu ve öğretmenler yerlerinden edildiği için binlerce öğretmene gereksinim duyulduğunu kaydetti.
IOM’un yaptığı bir anket, Şengal sakinlerinini yüzde 58'inin ikamet ettikleri yerin beş kilometre yakınında dahi işlevsel bir ortaokula erişim imkanının olmadığını ortaya çıkardı.
400 kapasiteli okullarda 1000 kişi eğitim görüyor
Şengal’deki 206 okuldan yalnızca 96’sının kullanılabilir durumda olduğuna dikkat çeken Şengal Eğitim Dairesi Başkanı Hasan Salih Murad, maksimum kapasitesi 400 olan okullarda okul ve öğretmen eksikliğinden kaynaklı olarak 600 ila 1000 öğrencinin eğitim gördüğünü ifade etti.
Bazı okullar silahlı gruplar tarafından üs olarak kullanılıyor
Üç okulun silahlı gruplar tarafından askeri üs olarak kullanıldığını söyleyen Murad, bunun eğitime erişimi baltaladığını ve okul altyapısını saldırı riskine açık hâle getirdiğini belirtti.
Şengal'in kontrolü için 12 silahlı grup rekabet ediyor. Ayrıca, hükümetin bölgenin idari kontrolünü yeniden ele geçirme girişimleri, en son Mayıs 2022'de olmak üzere şiddetli çatışmalara ve daha fazla yerinden edilmeye neden oldu.
Çocuklar askere alınıyor
“YBŞ'nin varlığı, bölgeyi, Ağustos 2021'de bir hastanenin vurulması da dahil Türk hava saldırılarına maruz bıraktı” denilen raporda, “HRW, 2016'da Şengal'deki okulların askeri amaçla kullanıldığını ve okullar da dahil olmak üzere çocukların silahlı gruplar tarafından askere alındığını belgeledi” ifadelerine yer verildi.
Sadece 2 hastane hizmet veriyor
Eğitim ve hizmetlere erişimin yanında sağlık alanındaki eksiklere de yer verilen HRW raporunda, mevcut durumda Şengal genelinde sadece 2 hastanenin hizmet verdiğine, bu hastanelerin de karmaşık vakaları tedavi etme kapasitesinin sınırlı olduğuna dikkat çekildi.
Görüşülen kişiler, sağlık hizmetlerine erişim eksikliğinin, özellikle hamile kadınlar ve kronik hastalığı olanlar için geri dönüşün önünde büyük bir engel olduğunu belirtti.
Günde 2 ila 10 saat arasında elektrik var
Şengal sakinleri günde 2 ila 10 saat arasında elektriğe ulaşabiliyor. İlçe sakinlerinin yüzde 90’ı ise su ihtiyacını su tankerleri aracılığıyla karşılıyor. İçme suyunun tadı, görüntüsü ve kokusuyla ilgili sorun bildirenlerin oranı da yüzde 76.
İçme suyuna günde 11 dolar ödeniyor
Xanesor köyü sakinlerinden Suad, sadece maddi imkanları iyi olanların jeneratör sahibi olduğunu belirterek içme suyuna günde 11 dolar ödediklerini ve yıkanma gibi ihtiyaçları için de sondaj kuyusu kazmak durumunda kaldıklarını aktardı.( Kaynak)
