Başkan Mesud Barzani, dün akşam Sky News Arabia'ya verdiği özel röportajda Kürdistan Parlamentosu seçimlerinin ardından yeni hükümeti kurma süreci, Irak'ın durumu ve Erbil-Bağdat ilişkileri ile bölgede yaşanan gelişmelere dair değerlendirmelerde bulundu.

Kürdistan Bölgesi’nde yeni hükümet

Kürdistan Parlamentosu seçimlerinden önce bir çok çevrenin seçimlerin olmayacağını ve olursa da büyük sorunlar yaşanmasını beklediğini dile getiren Başkan Barzani, “Çok şükür seçimler huzur içinde geçti. Yüzde 72’lik katılımla büyük bir başarı sağlandı. Gerçekten halkımız başımızı dik tutmamızı sağladı” dedi.

Seçim sonuçlarının açıklanmasının hemen ardından Kürdistan Demokrat Partisi yönetiminin yeni hükümeti kurma çalışmaları ile ilgili bir heyet oluşturduğunu dile getiren Barzani, “Bu heyet tüm taraflarla iletişime geçecek ve gelecekteki adımları belirlemek için çalışacak. İlk adım olarak parlamento toplanmalı, sonra diğer adımlar gelecek. Herkesle istişare edeceğiz, kimseyi veto etmiyoruz” ifadelerini kullandı.

Peşmerge güçlerinin birleştirilmesi

Peşmerge güçlerinin tek çatı altında birleştirilmesi süreci ile ilgili soruyu yanıtlayan Başkan Barzani, “Bu süreç devam ediyor. Peşmerge Bakanlığı bu sürecin sorumlusu ve program Uluslararası Koalisyonla iş birliği içinde yürütülüyor. Şu ana kadar belirlenen kuvvetlerin önemli bir kısmı Peşmerge Bakanlığı bünyesinde birleştirildi” diye konuştu.

Kürdistan Bölgesi Anayasası

“Kürdistan Anayasası hemen hemen tamamlanmış bir taslak durumunda” diyen Başkan Mesud Barzani, “Sadece birkaç madde kaldı. Umut ediyoruz ki, yakın bir zamanda son şekli verilecek” bilgisini paylaştı.

Başkan Barzani, Kürdistan Anayasası’nın kabul edilmesi için Kürdistan Bölgesi’ne hizmet edecekse gerekirse Kürt siyasi tarafların taleplerini karşılamak adına taviz vereceklerini ifade etti.

Irak ve Kürdistan Bölgesi’ndeki nüfus sayımı

Irak ve Kürdistan Bölgesi’nde 37 yıl aradan sonra yapılan genel nüfus sayımı hakkında Kürtlerin Kerkük başta olmak üzere Kürdistan Bölgesi idaresi dışındaki Kürdistani bölgeler hakkındaki endişelerine ilişkin soruyu yanıtlayan Başkan Barzani, şu ifadeleri kullandı:

“Kerkük ve tartışmalı bölgelerde demografik yapı üzerinde bu nüfus sayımının etkili olmayacağına dair kesin garantiler aldık. Bu bölgelerin gelişimi ve kalkınması açısından faydalı olacaksa herhangi bir sorun görmüyorum. Birkaç belirsiz nokta vardı, ancak Bağdat ile yapılan istişareler ve görüşmeler sonucunda bu noktalar netleştirildi.”

Erbil-Bağdat ilişkileri

Başkan Mesud Barzani, “Merhum Celal Talabani'nin siyasi arenadaki yokluğunu hissediyor musunuz?” sorusuna, “Tabii ki, merhum Celal Talabani'nin vefatı, Kürdistan Yurtseverler Birliği'nde bir boşluk yarattı, bu çok net” yanıtını verdi.

Temmuz 2024'te yaklaşık altı yıl süren bir aradan sonra Bağdat'ı ziyaret ettiğini anımsatan Barzani, “Bu ziyaret daha önce var olan bir çok psikolojik engeli kırdı. Çeşitli sorunların çözülmesi için bir yol haritası üzerinde anlaşıldı. Ziyaretin, Bağdat ve Erbil arasında olumlu bir atmosfer yarattığı söylenebilir. Şu anda Erbil ve Bağdat arasında bir rahatlama var ancak, hala çözülmesi gereken sorunlar var. Ama eğer iyi niyet ve irade varsa, bu sorunlar kolayca çözülebilir. Ben bu iradenin var olduğuna inanıyorum” şeklinde konuştu.

Bağdat’ta bazı çevrelerin Kürdistan Bölgesi’nin yetkilerini sınırlandırmaya çaltığını ve anayasal yetkilerini kısıtlamak istediğini kaydeden Barzani, “Bizim bir anayasamız var ve 2005 yılında yapılan federal anayasa, bizim hükmümüzdür. Anayasaya aykırı herhangi bir federal karar tarafımızca reddedilecektir. Anayasada ayrıca şöyle bir madde var: Eğer federal kararlar bölgenin kararlarıyla çelişirse, o zaman bölgesel kararlar geçerlidir” diye belirtti.

Kürdistan petrolünün yeniden sevkiyatı

Paris merkezli tahkim mahkemesinin kararının ardından Türkiye Mart 2023’te Kürdistan’dan Ceyhan’a sevk edilen petrolün akışını durdurmuştu. Erbil ile Bağdat arasında sorunun çözümü için görüşmeler devam ederken Irak Federal Mahkemesi geçtiğimiz yıl Kürdistan Bölgesi Petrol ve Gaz Yasası’nı “anayasaya aykırı” olduğu gerekçesi ile iptal etmişti.

Irak Başbakanı Sudani'nin, “federal petrol ve gaz yasası Irak ve Kürdistan'daki petrol ve gaz üretimini denetleyecek ve bu Irak'ın birliğine katkı sağlayacak” şeklindeki sözlerinin hatırlatılması üzerine Başkan Barzani, şu değerlendirmeyi yaptı:

“2005'te anayasa hazırlanırken, 111. ve 112. maddelerle ilgili iki önemli konu vardı: Petrol ve gaz, tüm Irak halkına aittir ve bu hiçbir şekilde tartışmaya açılamaz. Bu kaynaklar tüm Irak halkı arasında adil bir şekilde dağıtılmalıdır. 112. maddeye göre, daha önce çıkarılan sahalar, federal hükümet ve Kürdistan Bölgesi hükümeti tarafından birlikte yönetilecektir. Ancak yeni açılan sahaları Kürdistan Bölgesi tarafından yönetilecektir. Bağdat'ta bazı kişiler bu anayasa maddelerini kabul etmeyip bölgeyi küçültmek ve küçümsemek istediler. Bu yüzden şu anda görüşmelerde ilerleme kaydediliyor ve parlamentonun bu konuyu ele alması bekleniyor. Umarım bu mesele çözüme kavuşur.”

Kürdistan Bölgesi’nin bütçedeki payı

Irak parlamentosu 2023 yılı bütçesinde Kürdistan Bölgesi’ne 12,6 pay ayırdı.

Başkan Barzani, yeni nüfus sayımı ile Kürdistan Bölgesi’nin bütçe payının değiştirilmesi gerektiğini vurgulayarak, “Ancak yüzde 12'lik bu pay, gerçekten adil ve dengeli bir pay değil. Buna rağmen Kürdistan Bölgesi bu payı kabul etti, fakat bu pay dahi bazen tahrif ediliyor ve bölgeye doğru bir şekilde aktarılmıyor” dedi.

Barzani bu konuda Bağdat’ı “anlaşmalara ve anayasaya tam olarak sadık kalmamakla” eleştirdi.

Irak’ta seçim ve Sadr Hareketi

Irak’ta erken seçim beklemediklerini belirten Barzani, Ekim 2025’te yapılacak seçimlerde Sudani’nin ikinci defa başbakan adayı olabileceğini söyledi.

Irak'ta Şii lider Mukteda es-Sadr'ın siyasetten çekilmesine karşı olduğunu dile getiren Başkan Mesud Barzani, “Gerçekten de Sadr Hareketi'nin siyasetten çekilmesini istemezdim. Bu çok üzücü bir durum. Sadr Hareketi'nin geri dönmesini çok isterim çünkü şu anda bir boşluk var. Onların geri dönmesiyle bu boşluk kapanabilir” yorumunu yaptı.

Başkan Barzani, Sadr Hareketi'nin siyaset arenasına geri dönmesi için gerekirse girişimde bulunabileceğini ifade etti.

Irak’ta her seçimde yasanın değiştiğine dikkati çeken Barzani, “Bu kadar sık değişiklik gerçekten insanların kafasını karıştırıyor. Bir kez sabırlı bir şekilde bir yasada karar kılmalıyız ve ikide bir değişiklik yapmayı bırakmalıyız. Artık bu oyunları görmekten yorulduk” diye konuştu.

Irak’ın Türkiye ve İran ile ilişkileri

“Irak'ın dış ilişkileri ve özellikle de Türkiye ve İran ile olan ilişkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz?” şeklindeki soruya yanıt veren Barzani, şunları kaydetti:

“Irak ve Kürdistan Bölgesi'nin Türkiye ve İran ile uzun sınırları var. Hem Türkiye hem de İran, bölgedeki önemli aktörlerdir. Bu nedenle, bu iki ülke ile ilişkilerimizi gerilimli hale getirmek istemiyoruz. Ama şu anda, genel olarak, ilişkilerde önemli bir iyileşme gözlemleniyor. Her iki tarafla da sağlıklı bir diyalog sürdürmeye çalışıyoruz. Gelecek açısından, her iki ülkeyle de ilişkilerimizin daha da güçleneceğini umut ediyorum.”

PKK’nin Kürdistan Bölgesi’ndeki varlığı

Başkan Mesud Barzani, “PKK’nin Kürdistan Bölgesi'ndeki varlığı hakkında ne düşünüyorsunuz? Aynı şekilde İran’a karşı olan Kürt muhalefeti ve bu durumun bölgenin güvenliği üzerindeki etkisi hakkında ne söylersiniz?” sorusu üzerine şu değerlendirmeyi yaptı:

“PKK'nin Kürdistan Bölgesi'ndeki varlığı, bölgedeki diğer Kürt partilerinin varlıklarından oldukça farklı. PKK sadece güvenliği tehdit etmekle kalmıyor, aynı zamanda bölgedeki diğer partilere karşı da tutum sergiliyor. Örneğin, İranlı Kürt muhalif gruplar onlarca yıl Kürdistan Bölgesi sınırlarında faaliyet gösterdiler ancak hiç kimseye zarar vermediler ve Kürdistan Bölgesi yasalarını da ihlal etmediler. İranlılar bunu bir güvenlik tehdidi olarak gördü ve bu yüzden Kürt grupları sınırdan çekilme konusunda (Bağdat ile) anlaşma sağlandı. Ancak PKK'nin durumu farklı. PKK, bölgeyi kendi kontrolü altına almak istiyor. Eğer PKK, İranlı Kürt gruplar gibi hareket etseydi, bu sorunu da çözmek çok kolay olurdu.”

Erbil’in Türkiye ile her zaman özel ilişkisi olduğunu kaydeden Barzani, aynı şekilde İran ile daha yakın ilişki kurulduğunu söyledi.

Hiç bir zaman ne Türkiye ile ne de İran ile gerilimli ilişkiler kurmak istemediklerini vurgulayan Başkan Barzani, “Ama bizim için bazı temel ilkeler var ve bu ilkelerden asla sapmayacağız. Ne olursa olsun, kimsenin iç işlerimize veya kararlarımıza müdahale etmesine izin vermeyeceğiz” değerlendirmesinde bulundu.

IŞİD tehdidi ve Koalisyonun Irak’ta bulunması

Irak’ta ve bölgede İŞİD’in hala ciddi bir tehdit oluşturduğunu kaydeden Barzani, “Eğer koalisyon güçleri çekilirse ve Irak ile Peşmerge güçlerinin hazır olmadan bu çekilme gerçekleşirse, IŞİD'in tekrar güçlenmesi çok olası. 2014’te olduğu gibi daha da güçlü bir şekilde geri dönebilirler. Koalisyon güçlerinin desteği olmasaydı IŞİD'e karşı zafer kazanmak bu kadar kolay olmazdı” dedi.

Irak’ın şu anda hava savunma sistemleri gibi bazı temel askeri teknolojiden yoksun olduğunu anımsatan Barzani, “Eğitimli askeri personel olsa da, eksiklikler hala büyük. Mesela, hava savunma sistemleri neredeyse yok ve bu durum, hava saldırılarına karşı savunmasız olmamıza yol açıyor. Bu durum, hem Irak hem de Kürdistan Bölgesi için ciddi bir tehdit oluşturuyor” ifadelerini kullandı.

Ortadoğu’daki gelişmeler

ABD’de Donald Trump’ın yeniden başkan seçilmesinin ardından Washington yönetiminin Ortadoğu’da yaşanan savaşa barışçıl çözümler önerilebileceğini dile getiren Barzani, “Eğer bu çözüm yolları başarılı olursa, çok iyi. Eğer olmazsa, sanırım Ortadoğu’daki durum daha da şiddetlenebilir” dedi.

Barzani, “Bölge gerçekten çok gergin. Gördüğümüz gibi, savaşlar ve sorunlar var. Bu sorunların bir an önce çözülmesini ve tarafların barışçıl bir çözüm arayarak diyaloga geçmelerini diliyoruz. Savaşlar hiçbir zaman bir sonuç getirmez. Eğer savaş barış içinse baş üstüne. Ama savaş savaş içinse, ölüm öldürmek içinse, bu tam bir delilik olur. Biz tüm tarafları barışçıl çözüm yollarına yönelmeye davet ediyoruz” ifadelerini kullandı.

Irak’ın şu ana kdar bölgesel savaşlardan uzak kalmayı başardığını belirten Barzani, “Akıllı ve deneyimli liderler ve Bakanlar, bu durumu engellemeye çalıştılar. Biz de elimizden geleni yaptık. Tabii ki, Irak’ın bu savaşa sürüklenmesi hiç kimsenin çıkarına değildir” dedi.

Körfez ile ilişkiler

Mesud Barzani, Birleşik Arap Emirlikleri ve genel olarak Körfez ülkeleriyle olan ilişkilerin son derece önemli olduğunu vurgulayarak, “Gelecekte bu ilişkilerin daha da güçleneceğini umuyoruz. Birçok bölgesel konuda ortak çıkarlar üzerinde çalışıyoruz ve bu işbirliğinin devam etmesi, Kürdistan Bölgesi için faydalı olacaktır” diye belirtti.