Irak Göç Bakanlığı Salı günü İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün (HRW), yetkililerin Kürdistan Bölgesi'ndeki kampları 30 Temmuz'a kadar kapatmayı planlaması halinde Şengal bölgesinde yerinden edilmiş sakinlerin haklarının ihlal edilmemesi konusunda uyarıda bulunan raporunu reddetti.

Bölge dokuz yıl önce IŞİD'den kurtarılmış olmasına rağmen, Şengal'ipn pek çok sakini hâlâ Kürdistan'daki veya diyaspora ülkelerindeki göçmen kamplarında yaşıyor.

Salı günü Göç Bakanlığı sözcüsü Ali Abbas Cihangir Şarku'l Avsat'a HRW raporunun "yanlış olabileceğini" çünkü Irak hükümetinin Kürdistan'daki Göçmen Kamplarını kapatma kararını uluslararası standartlara dayanan üç temel seçeneğe bağladığını söyledi.

Göçmenlerin seçime zorlandığı üç seçenek

Üç seçeneği sıralayan Jahangir, göçmenlerin Şengal'e dönebileceğini, federal kontrol altındaki diğer şehirlere taşınabileceğini ya da Kürdistan Bölgesi'nde ancak kampların dışında kalabileceğini söyledi.

Irak'ta çoğunluğu Kürdistan'da olmak üzere 23 kamp bulunuyor. Sözcüye göre kamplar şu anda yaklaşık 30.000 aileye veya 25.000'i Şengal'den gelen de dahil olmak üzere 150.000'den fazla kişiye ev sahipliği yapıyor.

Jahangir, Bakanlığın görevinin Irak hükümetinin kararlarını uygulamak olduğunu, bu nedenle yerinden edilen kişilerin geri dönmesi gereken alanlarda hizmet ve altyapı sağlamakla ilgilenmediğini söyledi:

"Şengal'e dönen 22.000'den fazla ailemiz var ve 5.000'den fazla geri dönüş başvurumuz var."

Jahangir, Bakanlığın geri dönenler için aile başına 4 milyon Irak dinarı (yaklaşık 2.600 dolar) tutarında tek seferlik ödeme, sosyal güvenlik yardımları ve faizsiz küçük işletme kredileri de dahil olmak üzere bir yardım ve teşvik paketi açıkladığını söyledi.

HRW Pazartesi günü, Kürdistan'daki yerinden edilmiş kişilerin kamplarının 30 Temmuz'a kadar kapatılmasının Şengal'deki birçok kamp sakininin haklarını tehlikeye atacağı konusunda uyarmıştı.

Örgüt, Şengal'ın güvensiz olduğunu ve yakında geri dönmek zorunda kalabilecek yerinden edilmiş binlerce kişinin ekonomik, sosyal ve kültürel haklarını güvence altına alacak yeterli sosyal hizmetlerden yoksun olduğunu belirtti.

Güvenlik ve siyasi kaynaklar, Irak'ın Şengal'de tam yetkisini genişletemediği konusunda hemfikir. Yetkililer, eyaletin güvenliğinin hâlâ bir grup resmi gücün yanı sıra Kürdistan İşçi Partisi (PKK) de dahil olmak üzere Arap ve Kürt silahlı grupları tarafından yürütüldüğünü söylediler.

HRW: Gönüllü dönüş olmalı

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Irak araştırmacısı Sarah Sanbar şunları söyledi: "Pek çok Şengalli 2014'ten bu yana kamplarda yaşıyor ve evlerine dönmeyi hak ediyorlar, ancak geri dönüşlerin güvenli ve gönüllü olması gerekiyor."

Bölgedeki hizmet, altyapı ve güvenlik eksikliği göz önüne alındığında hükümetin zaten kötü olan durumu daha da kötüleştirme riskiyle karşı karşıya olduğu konusunda uyaran Sanbar, "Kimse sonsuza kadar bir Göçmen Kampında yaşamak istemez, ancak ev güvenli olmadığında bu kampları kapatmak, yerinden edilmeye karşı sürdürülebilir bir çözüm değildir" dedi.

HRW raporunda Irak hükümetinin geri dönenleri teşvik etmek için sunduğu yardım ve teşvik paketine değinilmesine rağmen, 2023 tarihli bir raporda Şengallilerin geri dönüşünün önündeki ana engelin hükümetin mülk ve geçim kaynaklarının kaybı için tazminat sağlayamaması olduğu tespit edildi. Bunun yanısıra gecikmiş yeniden inşa, istikrarsız bir güvenlik durumu ve onlara karşı işlenen suçlar ve suiistimaller konusunda adalet ve hesap verme eksikliği de önemli etkenler arasında bulunuyor.