Kürt milletinin kurtuluş mücadelesine liderlik yapan General Mele Mustafa Barzani, doğumunun 120’nci yıldönümünde anılıyor.
Mele Mustafa Barzani, yaşamı boyunca Kürtlerin milli haklarını elde etmesi için mücadele etti ve ardından büyük mücadele mirası bıraktı.
14 Mart 1903 tarihinde Barzan’da dünyaya gelen Kürt lider, hayatı boyunca güç ve destek sahibi Kürdistan sömürgecilerine karşı mücadele ederken, ardından büyük mücadele mirası bıraktı.
Şeyh Muhammed Barzani’nin 5’inci ve son çocuğu olan Mele Mustafa Barzani, henüz 1 yaşındayken babası Şeyh Muhammed yaşamını yitirir ve ailenin yönetim görevini ağabeyi Şeyh Abdulselam Barzani üstlenir.
Barzani, 3 yaşındayken Osmanlı güçleri Barzan’ı muhasara altına alır. Ağabeyi Şeyh Abdulselam ve annesiyle yakalanıp Diyarbakır’a sürgün edilir ve hapse atılır. 9 aylık zindan hayatından sonra bırakılır. 1914 yılında 12 yaşında iken, ağabeyi Abdulselam, gözleri önünde idam edilir.
1919 yılındaki İngiliz işgaline karşı Süleymaniye’de isyana başlatan Şeyh Mahmud Hafid’in (Berzenci) safında 300 yoldaşı ile saf tutar.
1920 yılında ağabeyi Şeyh Ahmed Barzani, Mele Mustafa’yı temsilcisi olarak Kuzey Kürdistan’a gönderir ve Şeyh Said'le görüşüp, hareketiyle koordinasyon kurmasını ister.
1931-32 yılları arasında Barzan, Mêrgesor ve Şêrwan bölgelerinde İngilizlere karşı savaşan Peşmergelere komutanlık yapan Mele Mustafa Barzani’nin askeri dehası fark edilir.
1932 yılında dönemin Irak hükümeti, İngilizlerin yardımıyla Şeyh Ahmed Barzani’yi yakaladıktan sonra Mele Mustafa Barzani, Kürt kurtuluş hareketinin başına geçer.
Aynı yıl Irak hükümeti, Peşmergeler ve Barzani ailesi için af kanunu çıkarınca 1936 ile 1943 yılları arasında, Peşmerge güçleri Irak hükümetine karşı herhangi bir kalkışma gerçekleştirmezken 1943’ten sonra Mele Mustafa liderliğindeki Peşmerge Güçleri Irak’a karşı tekrar silahlı kalkışmaya başlar.
İkinci Dünya Savaşı’nın ve Irak hükümetine karşı askeri darbenin yaşandığı bu dönemde Mele Mustafa Barzani şartlardan istifade edip ata topraklarına, Barzan bölgesine geri gelir ve zayıf düşmüş Irak hükümetiyle var olan bütün ilişkilerini dondurup hükümetin Peşmerge’nin savaşı durdurması dahil tüm isteklerini reddeder.
Mahabad’a geçiş
2500 kişilik bir Peşmerge gücü toplayabilme başarısını gösteren Mustafa Barzani’nin bu başarısını kırmak için toparlanmaya çalışan Irak hükümeti, 18 ay sonra büyük bir askeri güç ile Barzan bölgesine tekrar harekat gerçekleştirir. Irak ordusuna karşı büyük bir mücadele veren Mustafa Barzani komutasındaki Peşmergeler Kuzey Kürdistan sınırındaki Kani Reşê’ye çekilmek zorunda kalır. Daha sonra Mustafa Barzani komutasındaki Peşmergelerle birlikte Doğu Kürdistan’a, Kürdistan Cumhuriyeti’nin ilan edilme hazırlıklarının yapıldığı Mahabad kentine geçer.
Mele Mustafa Barzani, Mahabad’da Kürdistan Cumhuriyeti’nin ilan edildiği 22 Kasım 1946 yılında Pêşewa Qazi Mihemed’in yanında ordu generali olarak saf tutar.
KDP’nin kuruluşu
Kürdistan Cumhuriyeti’nin dağılması ve Qazî Mihemed’in idam edilmesi üzerine Güney Kürdistan’a dönen Mela Mustafa Barzani, burada Kürdistan Demokrat Partisi’ni (KDP) kurar ve Irak hükümetine bir heyet gönderir. Heyetin kurşuna dizilmesi üzerine 500 Peşmergesiyle birlikte 27 Mayıs 1947′de Sovyetler Birliği’ne (SSCB) doğru uzun bir yürüyüşe başlar ve 15 Haziran 1947′de SSCB’ye ulaşır.
Mele Mustafa, Peşmergeleriyle birlikte dönemin Sovyetler Birliği devletine geçerken yolda İran güçlerinin türlü saldırılarına maruz kalır. Büyük bir mücadele sergileyen Peşmergeler, zor şartlar altında Sovyetlere varır.
Sovyetler Birliği’nde Kürt haklarıyla ilgili bazı faaliyetler yürütür ve Kremlin Sarayı önünde başlattığı açlık greviyle Sovyet yönetimine sesini duyurur. Moskova Dil Enstitüsü’nde öğrenim gören Barzani, 1958′de Irak’ta Abdülkerim Kasım’ın darbe yapması üzerine Bağdat’a döner ve havalimanında kalabalık halk kitleleri tarafından karşılanır. Güney Kürdistan’a dönen Mele Mustafa, burada yasal olarak tanınan KDP’nin başına geçer.
Yeni hükümetin Kürt haklarıyla ilgili oyalayıcı tavrının sürmesi üzerine Barzani, 11 Eylül 1961′de Kürdistan tarihine ‘Eylül Devrimi’ olarak geçen yeni bir devrime öncülük eder. Musul ve Kerkük dahil birçok Kürt şehrini kurtarılmış Kürt bölgesi ilan eder.
1966′da Irak yetkilileriyle başlayan müzakereler sonucu 1970 yılında Irak hükümeti ile Kürt halkı adına KDP Başkanı sıfatıyla Otonomi Anlaşması’nı imzalar. Ancak Bağdat hükümeti, hükümete 5 Kürt bakan almak dışında, Kürtlere özerk yönetim hakkı tanıyan bu anlaşmanın hiçbir maddesine uymaz.
Mele Mustafa Barzani’ye yönelik suikast planı
29 Eylül 1971 tarihinde Irak hükümeti Barzani’ye yönelik bir suikast düzenlemek ister ancak başarılı olamaz.
Barzani’ye öldürülmesi için şöyle bir plan yapılır:
10 kişiden oluşan bir imamlar heyeti, Irak ordusu ile Peşmerge güçleri arasındaki savaşın durdurulması amacıyla arabuluculuk yapmak üzere Mele Mustafa Barzani’nin yanına gider. İmam heyetini taşıyan araç 16.45’te Haci Omeran’e varır. İmamlardan birinde içinde bomba düzeneği bulunan bir ses kayıt cihaz bulunur. Söz konusu imam, Irak Genel Güvenlik Sorumlusu Nazım Gizar’dan aldığı talimat doğrultusunda Mela Mustafa konuştuğunda cihazı patlatmakla görevlendirilir. Ancak bomba düzeneğinin patlamasına rağmen Mustafa Barzani patlamadan yara almadan kurtulur.
Mart 1974′te Kürtlere tanınan özerkliğin Barzani ile görüşülmeden belirlenmek istenmesi üzerine Barzani, Kürt bakanları hükümetten çeker ve 12 Mart 1974′te tekrar direnişe geçer.
1975′e kadar Kürt tarafının üstünlüğüyle süren direniş, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin Irak’tan bazı ödünler karşısında Barzani ile yaptığı ittifak sözleşmesini ihlal etmesi ve yardımı kesmesi üzerine tam tersine döner ve Barzani’nin tüm girişimleri sonuçsuz kalır.
Kürt tarafının kayıplar vermesi üzerine rahatsızlanan Barzani, önce İran’a ardından da 1976′da tedavi amacıyla Amerika’ya gider. Hastalığına rağmen burada da mücadelesine devam eden Barzani, ABD’den talep ettiği desteği bulamaz ve hastalığının ağırlaşması üzerine çalışmalarına ara verir.
1 Mart 1979′da Washington’daki George Town Hastanesi’nde hayata gözlerini yuman Mele Mustafa Barzani’nin cenazesi Tahran’a, buradan de helikopterle Doğu Kürdistan’ın Şino kentine getirilir ve burada defnedilir.
1991 yılında Kürdistan halkının büyük direnişinin başarıya ulaşmasının ardından 1993 yılında, efsanevi Kürt liderin naaşı oğlu İdris Barzani’nin naaşı ile birlikte Barzan bölgesine getirilir.
Efsanevi Kürt lider Mele Mustafa Barzani, her yıl doğum ve vefat günlerinde Barzan'daki mezarı başında anılıyor.
