İran’ın Kürdistan Eyaleti’ne bağlı Sine (Senendec) kentinde Kürt Ünlüleri Kongresi (Kurdish Elites Congress) bugün başlıyor. Kürdistan Eyaleti Kültür Ve İrşad Genel İdaresi ve Kürdistan Üniversitesi işbirliği ile düzenlenecek olan kongre, bu yıl 2-3 Temmuz tarihleri arasında yapılacak.
Nüfusu 80 milyondan fazla olan İran’da 10-12 milyon Kürt yaşadığı tahmin ediliyor. Ülkede 31 eyalet var ve Kürdistan Eyaleti bunlardan biri. Başkenti Sine (Senendec) olan eyaletin sınırları dahilinde toplam 10 şehir bulunuyor: Sine, Merîwan, Seqiz, Bane, Kamyaran, Diwandireh, Bicar, Servabad, Dehgolan ve Qorveh. 3 milyon civarında nüfusu olan Kürdistan Eyaleti dışında Kürt nüfusunun yoğun olduğu eyaletler Kirmanşah, Batı Azerbaycan (başkenti bir Kürt şehri olan Urmiye’dir), İlam, Hemedan, Loristan ve Kuzey Horasan. Fakat bunlar resmi sınırlar. Kürtler, Kürdistan, Kırmanşah, İlam, Hemedan, Loristan eyaletleri ile Batı Azerbaycan Eyaleti’nin bir kısmını kapsayan bölgenin tamamını ‘Doğu Kürdistan’ (Rojhilatê Kurdistanê/Kurdistana Rojhilat) olarak adlandırıyor.
İran Kürtlerinin Durumu
İran, konjonktürel olarak kimi durumlarda Kürtlerin varlığını kabul etse de, siyasi ve ulusal taleplerini şiddetle reddediyor. Bu şiddet, birçok durumda Kürtlerin, bilhassa siyasi Kürt tutsakların idam edilmesi ile de sonuçlanıyor. Ulusal talepler konusunda devlete muhalif olan ve herhangi bir Kürt siyasi partisine yakınlığı olan Kürtlerin akıbeti ya idam ya da yıllarca çeşitli işkencelere maruz kalacağı hapishaneler oluyor. Kürtlerin İran devletine karşı verdiği ulusal mücadelenin ise uzun bir geçmişi var. Halen 5-6 Kürt örgütünün İran devletine karşı silahlı mücadele yürüttüğü söylenebilir. Bunlardan PKK ile aynı çizgide olan PJAK dışında diğerlerinin neredeyse tamamının Güney Kürdistan Bölgesi’nde karargâhları bulunuyor.
Fakat İran devletiyle yaşanan bütün siyasi ve ulusal anlaşmazlıklara rağmen “Doğu Kürdistan” Kürtlerinin son yıllarda özellikle kültürel, sanatsal ve edebi etkinliklere ağırlık verdiği görülüyor. 2-3 Temmuz 2019’da düzenlenecek “Kürt Ünlüleri Kongresi” (Kongreyî Nawdaranî Kurd/Kurdish Elites Congress) de bu etkinliklerden biri.
‘Kürt Ünlüleri’ Nasıl Belirleniyor?
İnternet sitesinde yer alan bilgilere göre kongre, Kürdistan Eyaleti Başkanlığı’nda Kürdistan Eyaleti Kültür ve İrşad Genel İdaresi ile Sine kentinde bulunan Kürdistan Üniversitesi işbirliğiyle düzenlenecek. Kongrede sanat, dil ve edebiyat, insan bilimleri, coğrafya, mühendislik bilimleri ve tıp olmak üzere 6 alanda değerlendirme yapacak olan Bilim Kurulu Kürt ünlülerini seçecek.
Ünlü seçiminde belirlenecek isimlerin eserleri, bölgedeki ve dünyadaki etkileri ve bu etkilerinin yol açtığı siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel değişimlerin dikkate alınacağı ifade ediliyor. Kongrenin sitesinde yer alan bildiride, edebiyat, bilim, sanat, müzik gibi alanlarda tanınmış birçok ismin yer alacağı belirtiliyor. Örneğin, Kürt müziğinin efsane isimlerinden sayılan Mazhar Xaliqî ile günümüz Kürt edebiyatının en önemli isimlerinden Bahtiyar Ali, katılımcılar arasında bulunuyor. Kongrenin yönetim kurulunda yer alan Ubeyd Rostemi’nin İran’ın bazı yayın organlarına verdiği demeçlerde ise, 30 ünlü Kürt ile uluslararası alanda Kürt çalışmalarıyla tanınan 5 uzmanın kongreye katılacağı ve birer sunum yapacağı kaydediliyor. Kongre internet sitesinde yer alan bilgilere göre, gündeme getirilecek isimler sadece hayatta olanlardan ibaret değil. Hayatta olmayan Abdurrahman Şerefkendi (Hejar) ve Muhammed Emin Mukrî (Hêmîn) gibi Kürt şairleri de ünlüler listesinde yer alıyorlar. Bu iki şairin İran devletine karşı çıkıp Kürt silahlı mücadelesine açıktan destek verdiğini de belirtmek gerekir. Abdurrahman Şerefkendi, İran devletine karşı silahlı mücadele veren KDP-İ’nin genel sekreterliğini yapmış olan Dr. Sadik Şerefkendi’nin de kardeşi. 1989-1992 arasında genel sekreterlik yapan Dr. Sadik Şerefkendi 17 Eylül 1992 tarihinde Berlin’de İran ajanları tarafından düzenlenen bir suikast sonucunda hayatını kaybetmişti.
Kürdistan Eyaleti Yönetim Ve Planlama Örgütü Başkanı Behram Nasrullahzade, kongrenin Kürdistan kültürünün yaygınlaşmasına ve İran devletinin bölgedeki siyasetine yardımcı olacağını belirtiyor. İran Genç Sinemacılar Meclisi yönetimi de yaptığı açıklamada, kongrede Kazım Öz’ün yönetmenliğini yaptığı ‘Zer’ filminin de gösteriminin yapılacağını duyurdu.
Rejim Muhalifi Kürt Yetkililer Kongreye Tepkili
Kongrenin İran yönetimi tarafından desteklendiğini belirtmek gerekli. Hatta yapılan resmi açıklamada, İran Kültür ve İrşad Bakanı Seyyid Abbas Salihi’nin de bizzat kongreye katılacağı ifade ediliyor. Bu nedenle İran Kürdistan Demokrat Partisi (KDP-İ) başta olmak üzere, devlete muhalif Kürt partilerinin yetkilileri kongrenin düzenlemesine ve katılacak isimlere tepki gösteriyor, konusu kongreye katılmayı ve destek vermeyi de “Kürdistanın işgalini destekleme” olarak yorumluyor. KDP-İ yetkilileri ayrıca 13 Temmuz 1989’da Viyana’da İran istihbaratçıları tarafından müzakere masasında katledilen liderleri Dr. Abdurrahman Qasimlo’nun resminin kongre lehine yapılan bazı haberlerde kullanılmasına da tepki gösterdi
