Çınar ilçesi Diyarbakır-Mardin Karayolu üzerinde yer alalan Zerzevan Kalesi'nin, Roma’nın sınır garnizonu olan 3 bin yıllık tarihi Asur Dönemi’ne (MÖ 882-611) kadar varıyor. Roma Dönemi’ne M.S. 3. yüzyılda Severuslar Dönemi’nde (MS 198-235) asıl askeri yerleşim inşa edilen kale, 639 yılına İslam ordularının fethine kadar kesintisiz kullanıldı.

Bin 200 metre uzunluğunda, 12-15 metre yüksekliğinde surlarla çevrelenmiş askeri yerleşimde, kamu yapılarının bulunduğu güney alanda, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi (güney kule), kilise, yönetim binası, arsenal, kaya sunağı gibi mimari kalıntılar yer alıyor. Kuzeyinde ise cadde-sokaklar ve konutlar takip ediyor. Konutların bulunduğu alanda aynı zamanda su sarnıçları, yeraltı kilisesi, yer altı sığınağı, dünyada bulunmuş, Roma’nın doğu sınırındaki Mithras Tapınağı tespit edildi. Surların dışında ise yerleşime su sağlayan kanallar, sunu çanakları ve taş ocakları, nekropol alanında ise kaya mezarları ve tonozlu mezarlar dikkat çekiyor.

Devasa yapılar keşfedildi

Kalede 2014 yılında başlayan kazılarla onlarca eser gün yüzüne çıkartıldı. Kazı ekibi, jeoradar ile yaptığı taramalarla yeraltında devasa yaptılar tespit etti. Mithras Tapınağı'nın gizemine ulaşmak için kazılar tekrar başlayacak.

Zerzevan Kalesi Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, mevcut yapılarda restorasyon projelerinin tamamlandığını, kısa zaman içinde Zerzevan Kalesi’nde güney kulede ve büyük kilisede restorasyon çalışmaları başlayacağını söyledi.

Bununla birlikte yine kazı çalışmaları devam edeceğini belirten Coşkun, “Önemli alanlarımızdan birisi Mithras kutsal alanında kazı yapacağız. Mithras Roma’nın gizem külttü. Yazılı bir belgenin olmadığı inanç sistemi. Mithras ilgili bilinmeyen birçok soruya cevap bulunduğunu biliyoruz. Yeni sorular ve merak edilen konular var. Bu yılsonuna kadar Mithras’ın gizemlerinden bir kısmına da yapılan kazılarla cevap bulabileceğiz” dedi.

Zerzevan Kalesi’nde büyük bir yerüstü şehri olduğunu, çalışmayla büyük bir yeraltı şehri tespit ettiklerini ifade eden Coşkun, özelikle yaptığımız jeoradar çalışmalarda yeraltında devasa yapılar tespit ettiklerini kaydetti.

4-5 kat yapılar olduğuna dikkat çeken Coşkun, “İçine binlerce kişinin girebileceği devasa yapılar. Yerüstü şehrinin daha büyüğü yeraltında altında da kazı çalışması başlatacağız. Zerzevan Kalesi’nde binlerce eser ortaya çıkartıldı. Şu an 120 tanesi İç Kale Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmekte. Yakın zamanda bir müze projesi planlanıyor” diye konuştu.