Kürdistan’ın birçok yerinde bulunan ve kaderine terk edilen tarihi yapılar bakımsızlıktan tahrip olurken, bir kısmı ise şahsi arazilerde olması nedeniyle tescillenemiyor. Van’ın Çatak ilçesinde onlarca tarihi yapı, tescillenemiyor

Bölge genelinde olduğu gibi farklı medeniyetlere başkentlik eden Van’da da tarihi eserler gereği gibi korunamıyor. Bilinen birçok tarihi eser ilgisizlikten dolayı tahrip olurken, birçok tarihi eser de halen kayıt altına alınmış değil. Çatak’taki tarihi eserler de yüzde 90 oranında şahıs tapularında olduğu için tescilleri ve bakımları yapılamıyor.

Müdahale edemiyoruz

Çatak’taki tarihi eserleri büyük oranda tespit ettiklerini ancak şahıs tapularında olduğu için ilgilenemediklerini belirten Çatak-Der Başkanı Ali Sulmaz, “Biz 2010 yılında kurulan bir derneğiz. O tarihten itibaren Çatak’taki tarihi eserlerin ve yerlerin tescillerini yaptırdık. Ancak en büyük sıkıntımız, tarihi eserlerin şahıs tapularında olmasıdır. Tarihi eserlerin yüzde 90’ı tapulu arazilerde olduğu için müdahale şansımız da olmuyor” dedi.

Sadece beş eser tescilli

Tarihi eserlerin tapulu arazilerde olduğu için Kültür Müdürlüğü’nün de müdahale edemediğini ifade eden Sulmaz,“İlçede şu anda sadece 3 köprü ile 2 tane kilise Kültür Müdürlüğü tescilindedir. Sadece bunlarla ilgili çalışma yürütülebilmektedir. Geriye kalanlar ise tapulu arazi ortamlarındadır. Bu eserlerin öncelikle şahıs tapularından çıkarılıp tescillerinin yapılması lazım. Yani bunu arazi sahibi de bilmeli ve bu konuda ikna olmalı. Yoksa başka türlü olmaz, ilgilenilmez, zamanla bunların çoğu ortadan silinecek.” İfadelerini kullandı

Kazılıp ahır yapılmış

Tarihi mekân ve eserlerin büyük bir bölümünün tahrip edildiğini de belirten Sulmaz, “Tarihi yerlerin çoğu hazine avcıları tarafından kazılırken, çoğu kilise de köylüler tarafından hayvan barınağı haline getirilmiş. Kimisi samanlık yapmış. Bu farklı inançlara ve kültürlere aynı zamanda bir saygısızlıktır, ama olmuş. Bunun önüne geçilmesi gerekiyor” diye uyardı.

Belediye çözüm üretecek

BDP’li Çatak Belediye Başkanı Celalettin Bartu ise, konunun hassas olduğunu belirterek gereken girişimlerde bulunacaklarını söyledi. Gereken yasal yollara başvuracaklarını belirten Bartu,“Bu hem dini, hem ahlaki, hem de tarih ve çevre bilinci açısından hassas bir konudur. Tespitlerimizi yaptıktan sonra gereken yasal yollara başvuracağız” şeklinde konuştu.

Hakkâri-Kürt hanlığına bağlı olduğu 1800’lü yılarda Çatak özerk bir Ermeni beyliği idi. Belki de bu nedenle bölgede en çok kilise ve Ermeni mezarlığı ile değişik tarihi eserler Çatak’ta bulunuyor. Mesela, onlarca kilise ve manastırın inşa edildiği Çatak bölgesinde bazı köylerde birden fazla kilise bulunuyor. Kilise ve manastırların yanı sıra taş oyma sanatı örnekleri, köprüler, su kanalları da günümüze yansıyan Ermenilere ait tarihi eserleri oluşturuyor.