National Geographic dergisinin Kasım sayısında yayınlanan “Flooding History” (Sular Altındaki Tarih) başlıklı makalede, Ilısu Barajı nedeniyle sular altında kalacak Hasankeyf anlatıldı.

Neden baraj?

Yazar Suzy Hansen imzalı makalede, artık ekolojik dengeye verdiği zararlar nedeniyle barajların daha az tercih edilmesine rağmen neden bu denli yıkıcı sonuçları olan Ilısu ve benzeri barajlarda ısrar edildiğinin yanıtları aranıyor.

Ilısu Barajı’nda su toplanmaya başlamasıyla birlikte 300 kadar tarihi sit alanının ve onlarca yerleşim yerinin sular altında kalacağı belirtilen makalede, binlerce, kimi kuruluşlara göre on binlerce kişinin yerlerinden olacağına dikkat çekiliyor.

Bunlar arasında birçok antik, Bizans ve sonrasında İslamiyet dönemine ait eserler olduğu hatırlatılıyor.

“GAP kalkınma ve barış getirmedi, tarımsal alanları yok etti”

Türkiye’nin barajlar üzerinden ekonomik kalkınma sağlama hedefine işaret eden Hansen, ekonomik ve sosyal olarak geri kalan Kürt bölgesinde barajların inşası için bu argümanın devletçe sıkça kullanıldığını dikkat çekiyor.

Hansen, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında hidroelektrik santrallerinin kurulduğu baraj göllerinden yapılan sulamalar nedeniyle ‘kalkınacağı’ iddia edilen bölgede birçok tarımsal alanın tuzlu sular nedeniyle zarar gördüğünü belirtiyor.

Hansen, eski Çevre Bakanlığı danışmanlarından olan Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi’nin gıda hakkından sorumlu özel raportörü Hilal Elver’in sözlerine de yer veriyor.

Yapılan onca baraja rağmen 2000’li yıllarda barajların en görünen hedeflerinin tutturulamadığına dikkat çeken Elver ise “suyun yanlış kullanıldığını ve bu projelerin ne kalkınma ne de barış getirmediğini” belirtiyor.

Hansen, barajlardaki suların tuzlanması nedeniyle çok verimli tarım alanlarının harap olduğunu hatırlatırken, bitmiş olan 19 barajın 13’ünden elde edilen elektriğin de başka bölgelerde kullanıldığına dikkat çekiyor.

Ilısu Barajı projesinin tüm GAP barajları içerisinde en ‘yıkıcı’sı olduğunu vurgulayan Suzy Hansen, Dicle nehri üzerinde 250 millik bir alan boyunca tarihin ve ekolojik sistemin yok edildiğini ifade ediyor.

Türkiye’nin su politikası: Irak ve Suriye’ye karşı ‘silah’

National Geographic’teki makalede tüm zararlarına rağmen Türk devletinin bu barajda ısrar etmesinin en önemli nedenlerinden birinin ‘su kaynaklarını elde tutma’ politikası olduğu belirtiliyor.

Hansen, kısmen Hasankeyf’te yaşayan ve ‘Hasankeyf Matters’ adlı sitenin kurucusu olan ABD vatandaşı John Crofoot’un bu konudaki görüşlerine yer veriyor.

Crofoot iseTürkiye’nin suyu Suriye ve Irak’a karşı bir silah olarak kullanabileceğine vurgu yaparken, bunun bir baskı aracı olacağına işaret ediyor.

Hansen, bu teze örnek olarak da Haziran ayında Türkiye’nin Ilısu Barajı için su tutulmasına başlanması kararını gösteriyor.

İlkbaharda Irak’taki kuraklıklar nedeniyle Dicle’nin su seviyesinin düştüğü ve Bağdat hükümetinin Ilısu’da su toplanmasına karşı lobi çalışması yaptığı hatırlatılan yazıda, Türkiye’nin sonradan Irak’ın talebini kabul ettiği belirtiliyor.

Yazıda, Türkiye’nin Bağdat Büyükelçisi’nin “Komşularımızın ihtiyacını kendimizinkinden önde tuttuğumuzu bir kez daha gösterdik” yönündeki ‘şantajvari’ sözleri alıntılanıyor.

Hansen, Türkiye’deki temel mantığın “Irak’ın petrolü var ama Türkiye’nin de suyu” şeklinde olduğunu ve bu suyla de ‘ne istenirse onun yapılacağı’ anlayışının olduğunu savunuyor.

Derginin 12 sayfa yer ayırdığı Ilısu ve Hasankeyf konulu yazıda, bölgede yaşayan halkın yaşadığı ve yaşayacağı sorunlara da dikkat çekiliyor.

Ayrıca makalede birkaçı hariç büyük çoğunlukla sulara gömülecek tarihi yerler de paylaşılıyor.