Geçen yüzyıldan günümüze kadar tek dil, tek kültür ve tek millet üzerine kurulu sistem, dünyanın en büyük siyasi sorunların biri olarak biliniyor. Bu sistem savaş, çatışma, bastırma ve milyonlarca insanın asimilasyonuna sebep oluyor. Çok kültürlü, çok dilli ülkelerde, belli bir millet iktidar olup, kendi dil ve kültürüne göre toplumu, inancı ve eğitimi oluşturup bu sistemi diğer milletler üzerinde uyguluyor.
İran da çok kültürlü ve çok dilli bir ülke olarak bu sistem ve zihniyet üzerine kuruldu. Fars nüfusu ülkedeki diğer milletlere oranla az olmasına rağmen Fars dili ve kültürü resmiyette hakim kılınmış, devletin tüm gücü merkezde toplanmış ve her şey merkezin kontrolü altına alınmıştır. Merkezden uzak tutulan diğer milletler de orayı sahiplenemiyor ve sistem için her hangi bir rol oynama şansına sahip değiller. Farslar dışındaki diğer milletlerde bu sistem içinde kendi kaderini tayin edebilme imkanına sahipler ne de sistem için de her hangi bir etki yaratabiliyorlar.
Ağır ve yıkıcı bir savaşın hüküm sürdüğü Ortadoğu’da İran’daki milletler de siyasi haklarını elde edip gelecek için hazırlanmak istiyorlar. Siyasi uzmanlara göre İran’ın içinden geçtiği sürece federal sistem çok iyi bir alternatif olabilir. İran’daki milletlerin ortak bir sorunu mevcuttur. Yıllardır “yeni İran” için İran Milletleri Federal Kongresi düzenleniyor. İran’daki Kürdler-Rojhilat ile Horasan- Beluç, Arap, Türkmen, Azeri ve diğer bazı gruplar bu kongreye katılıyor ve İran’da federal bir sistem için çalışmalarını yürütüyor.
Geçtiğimiz hafta Almanya’nın Frankfurt kentinde kongre üyeleri tekrar bir araya geldi. Kongreye üye İran Kürdistan Demokrat Partisi (PDK -İ) Erbil Temsilcisi Mehmed Salih Qadiri ve Gazeteci Cemal Purkerim kongrenin etkinliklerini BasHaber’e değerlendirdi.
‘Federal sistem herkesin temsilliyetini sağlar’
Kürdistan Demokrat Partisi-İran (PDK-İ) Erbil Temsilcisi Mehmed Salih Qadiri kongreye ilişkin yaptığı açıklamada, İran’ın dini ve fars şovenizmine atıfta bulunarak demokratik, federal bir sistemin İran’daki birçok soruna çözüm olacağını belirtti. Qadiri federal sistemin güvenlik açısından da önemini vurgulayarak kongreye katılan millet temsilcilerinin İran’daki sorunun federal yönetim biçimi ile çözüme kavuşacağını savunduklarını açıkladı. Qadiri, Kürdlerin yaşadıkları sorunlara dikkat çekerek, “İran Kürdlerinin meselesi Pehlewi döneminde de, İran İslam Cumhuriyeti döneminde diğer milletlerin meselesinden farklı değildir. Demokrasi ve gücün merkezde toplanması meselesi olmak üzere, birçok ortak noktayı içinde barındırıyor. İran’ın şuan hüküm süren dini ve fars şovenizmine, karşı milletlerin oluşturacakları ortak bir projeyle durulabilir. Mevcut sistem sadece bir din ve milletin temsilciliğini yapıyor. Demokratik, federal ve tüm milletleri temsil eden bir sistem gelecek için güvencedir ve sorunları ortadan kaldırabilir. Eğer İran’da Fars ile Fars olamayanları karşılaştırırsak, Fars olmayanların daha büyük bir çoğunluğa sahip olduklarını görürüz. Bu projeye göre Fars nüfusu azınlık durumuna düşüyor. Ancak bizim için İran’ın demokratik bir yapıya kavuşturulması önemlidir ve yönetimin merkezde toplanması yerine eyaletlerle paylaşılmasıdır. Eyaletlerin ve milletlerin yönetimde söz sahibi olması bu projenin amacıdır” dedi.
‘Tek millet zihniyetinin gerçekliği yoktur’
PDK-İ Temsilcisi Qadiri İran’ın tek dil, tek kültür ile tek millet zihniyetine dikkat çekerek bu zihniyetin gerçeklikten uzak olduğunu ve bu şekilde devam edildiği sürece barış ve huzur ortamı tesis edilemeyeceğini açıkladı. Federal sistem ile ilgili Avrupa ve Amerika ile de ilişki halinde olduklarını belirten Qadiri, “Geçtiğimiz 100 yıla baktığımız zaman tek dil, tek kültür, tek millet modelinin yanlış olduğunu ve gerçeklikten uzak olduğunu görürüz. Bu model ve zihniyet olduğu sürece barış, huzur ve eşitlik sağlanamaz. Federal sistem meselesi önemlidir. İran sistemine en demokratik ve eşitlikçi sistem olabilir. Bu projenin İran’ın geleceğinde İran uygulanabilmesi ve yerini alabilmesi için batılı devletler, Avrupa, Amerika ve İran muhalefeti ile ilişki geliştirmeye çalışıyoruz” şeklinde konuştu.
‘İran halklarının ortak sorunları vardır’
Gazeteci Cemal Purkerim ise İran Milletleri Federal Kongresi ile İran’ın gelecekteki idari sistemi hakkında gazetemize konuşarak, İran’da yaşayan milletlerin ortak bir meseleye sahip olduklarını ve bu meselenin de onları yakınlaştırdığını söyledi: “İran Milletleri Federal Kongresi Fars olmayan bazı grup, örgüt ve partilerin katılımıyla gerçekleşiyor. Ülkedeki Kürd, Beluç, Arap, Türkmen, Azeri ve Araplar katılıyor. Bu milletlerin parti ve örgütleri toplanıp İran Milletleri Federal Kongresini kurdular. Tüm bu milletler İran’ın gelecekte federal bir sistem ile yönetilmesi gerektiğini belirtiyor. Herkesin eşit haklara sahip olması gerektiğini vurguluyorlar. Kimse için merkezden karar alınıp yönetilmemesi gerektiğini söylüyorlar. Milletler bu şekilde kendi kader ve geleceklerine karar verebilirler. Örneğin bir Kürd ile bir Arab’ın ortak derdi kendi anadilleriyle konuşamamak. Fars dışındaki diğer milletler için de bu böyle. Ancak bu milletler birbirini anlayabilir. Merkez’de oturup iktidarı elinde bulunduran bir Fars bunu anlayamaz. Dolayısıyla bu çerçevede İran’daki halklar toplanıp böyle bir kongre oluşturdular. Bu ortak mesele esası üzerine dayanışma içinde hareket ediyorlar.”
Rojhilat Kürdlerinin rolüne de atıfta bulunan Purkerim, mevcut durumda İran için en iyi yönetim şeklinin federal bir sistem olduğunu ifade etti. Bu çerçevede Horasan Kürdlerinin rolüne de değinen Purkerim, “Tüm federasyon destekçilerine ve İran’daki milletlere kongreye üye olmaları için çağrı yapıldı. Rojhilat Kürdistanı’nın başlıca partileri de kongreye katılım sağladı, ancak Bağımsız Kürdistanı kendine şiar edinmiş PAK gibi bazı parti ve örgütler kongrede yer almadı. Federal sistem kabul eden herkes kongreye katıldı. Horasan Kürdleri her zaman Kürd meselesi ve haklarının savunması için hareket etmişlerdir. Ancak Rojhilat partileri Horasanı Kürdistan toprağı olarak ele almamışlardır. Fakat Horasan örgüt ve partileri Horasan’ı Kürdistan toprağı olarak görüp, ‘Kürdistan ile bir bağlantımız olmasa da bizler Kürd olarak federasyon talep ediyoruz” dediklerini aktardı.
‘İran muhalefeti federal yapıyı eleştiriyor’
Rojhilat ile diğer parçaların bağımsız Kürdistan isteğini dile getiren Purkerim, Farsların İran’ın geleceği ile ilgili endişe ve parçalanma korkularını hatırlatarak sözlerine şöyle son verdi: “Rojhilat Kürdleri bir gün tüm parçalarda bağımsız bir Kürdistan umuduyla hareket edip bu yönde çabalıyorlar. Ancak içinde bulunduğumuz dönemde Rojhilat’ın bağımsızlığı için mücadele edecek şartlar mevcut değildir. Günümüz Ortadoğu siyasetinde federal sistem uygundur. Bu kongreye İran muhalefeti, ‘federal sistem İran’ı parçalanmaya götürür’ gerekçesiyle katılmadı. Çünkü biz bu kongrede milletlerin kendi kaderini tayin hakkından söz ediyoruz. Bu da seçimle olur. Eğer Kürdler gelecekte bağımsızlığı talep ederse, Rojhilat partileri de şüphesiz tam destek verecek ve dayanışma içinde olacaklardır. Farslar bundan korkuyor ve bunu bağımsızlığa doğru atılan bir adım olarak görüyorlar.”
