İran’da 16 Eylül’de ahlak polisinin gözetimi altında yaşamını yitiren Doğu Kürdistanlı Jina Emini ile patlak veren protestoların yerini bir süreliğine sessizlik aldı. Böylesi bir dönemde ise İran Kültür ve Turizm Bakanı İzzetullah Zargami’nin açıklamaları dikkat çekti.

Zargami, Emini’nin ölümünden bu yana ülkedeki kadınların başörtüsü takmadan görüldüğü gerçeğini kabul ederek şunları söyledi: “Sosyal hayatı iyileştirmek için alan açmak, insanları anlamak ve onlara karşı katı olmamak gerekiyor.”

Zargami ayrıca, “Başörtüsü takmayan bir kadına sert davranan bir erkek var ise ve kadına bakmak onu heyecanlandırıyorsa gözlerini kapatmasını tavsiye ediyorum” dedi. Zargami’nin açıklamalarını ve ülkedeki protestoların gidişatını Medeniyet Üniversitesi’nden İran uzmanı Gizem Aslantepe ve Londra’da yaşayan İranlı gazeteci Maryam Moqaddam değerlendirdi.

Öncesi ve sonrası

İran’da çeşitli bakanların ve milletvekillerinin bazen kurulu düzenin kendilerine sağladığı alan içerisinde muhalif siyasi çıkışları olabildiğini anlatan Aslantepe, “Bu tür çıkışlar genelde ‘toplumun tepkisini’ azaltmak için yapılır” dedi.

İran’ı protestolar öncesi ve sonrası olmak üzere ikiye ayırabileceğini söyleyen Aslantepe, “Protestoların sönümlenmesi bittiği anlamına gelmiyor. İran’da öyle bir muhalif hareket oluştu ki bu hareket; işçisinden orta sınıfına, öğrencisinden esnafına, reformistinden ılımlısına, solcusundan dindarına, feministinden anarşistine, gencinden yaşlısına bütün farklı ve müesses nizam tarafından marjinalize edilen kesimleri ve siyasi fraksiyonları içerisine alabilecek kadar genişledi. 1979’da Şah’a karşı oluşan muhalif cephe İran’da yeniden ortaya çıktı ve bu kez hedefinde siyasal İslamcılar var” diye konuştu.

Kadınların cesaret eylemi

Zargami’nin eski devrim muhafızları komutanı olduğunu anlatan Moqaddam, “Biliyoruz ki zorunlu başörtüsü yasası hâlâ yürürlükte ve çok sıkı bir şekilde uygulanıyor” dedi. Fotoğraflar aracılığıyla İran’da başörtüsü takmayan kadınların görüldüğünden bahseden Moqaddam, bunun sadece bir direniş biçimi olduğunu söyledi ve ekledi: “Bu, mücadelelerinden vazgeçmeyen İranlı kadınların bir cesaret eylemi.”

Doğu Kürdistan ve İran genelinde ölenlerin gerçek sayısının en az iki veya üç kat daha fazla olabileceğini de kaydeden Moqaddam, “En az 500 kişi öldürüldü ve yaklaşık 20 bin kişi tutuklanıp hapse atıldı. Hükümetin İranlı kadınlara her türlü özgürlüğü vermek konusunda hiçbir değişiklik yapmadığını ve pes etmediğini açıkça görüyoruz” ifadelerini kullandı.