İlk kez reformcu bir İran cumhurbaşkanı tarafından yöneltilen söz konusu tehdide ABD'nin cevabı çok net oldu: "ABD uluslararası petrol trafiğine güvence sağlamaya devam edecek."
İran'da muhafazakâr kanadın ABD ve bölge ülkelerine karşı 2011 yılından beri kullandığı 'Hürmüz Boğazı'nı kapatırız tehdidi, ilk kez ılımlı tarafta yer alan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından dile getirildi. Uzmanlar, İran'ın Hürmüz Boğazı'na yönelik bir hamlesinin ABD'nin Bahreyn'de konuşlu 5'inci filosuyla sıcak bir çatışma ihtimali yaratacağını belirtiyor.
Dünyadaki deniz kaynaklı petrol ticaretinin yüzde 30'unun gerçekleştiği Hürmüz Boğazı'nın kapatılmasının petrol fiyatlarında ani bir yükselme yaratacağı, boğazın birkaç gün bile kapalı kalmasının petrol piyasasında tahmin edilemez dalgalanmalara yol açacağını düşünüyor.
The Washington Examiner için makale kaleme alan Tom Rogan, "İran daha önce Hürmüz Boğazı'nın kapatarak Batılı ülkeleri müzakere masasına çekebileceğini hesap ediyordu ancak bu durum değişti. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), İran'ın Hürmüz Boğazı'nın kapatması durumda bölgedeki güvenli geçiş noktaları yaratma planları üzerinde çalışıyor" yorumunda bulundu. Pentagon'un söz konusu planı 2010-2013 yılları arasında CENTCOM komutanı olan ABD Savunma Bakanı Jim Mattis tarafından hazırlanmıştı. ABD, 4 Kasım tarihinden itibaren İran'dan petrol satın almaya karşı yaptırım getireceğini açıklamıştı.
ABD'nin Çok Önemli İki Askeri Üssü Bulunuyor
ABD'nin Hürmüz Boğazı'na yakın konumda çok önemli iki askeri üssü bulunuyor. Bunlar, Katar'da bulunan ve ABD'nin Ortadoğu en büyük askeri üssü olarak bilinen Al Udeid Hava Üssü ve Bahreyn'deki Beşinci Filo Deniz Üssü. Bölgedeki ABD ordusunun neredeyse her gün Hürmüz Boğazı'nın kapatılması durumunda verilecek tepkiye ilişkin hazırlık yaptığı ifade ediliyor.
ABD Kara Kuvvetleri Merkez Komutanlığı Sözcüsü Bill Urban, "ABD ve müttefikleri bölgede güvenlik ve istikrarı sağlıyor. Birlikte uluslararası hukukun izin verdiği kadar ticaret serbestliğini garanti etmeye devam edeceğiz" açıklamasında bulundu.
İran'ın bölgedeki askeri gücünün birkaç günlüğüne dahi olsa, Hürmüz Boğazı'nda Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn ve Katar'dan gelen petrol ve doğalgaz ihracatını engellemeye yetecek askeri güce sahip olduğu ifade ediliyor. Suudi Arabistan'ın diğer ülkelerin aksine elindeki petrolü Kızıl Deniz'deki limanlarına aktararak Hürmüz Boğazı'nı bypass etme şansı bulunuyor.
İran'ın boğazı kapatma tehdini gerçekleştirmesi durumunda ABD ile gireceği askeri çatışmayı göze alması gerekiyor. İran Devrim Muhafızları lideri Ali Caferi, "Hürmüz Boğazı ya herkes için ya da kimse için değil" açıklamasıyla Ruhani'nin tehdidine destek verdi. Ruhani, İran'ın ihraç ettiği petrolü uluslararası arenadan silinme çalışmaları karşısında, 'İran'ın petrolünü bölgeden kesmeye çalışmak bölgenin petrolünü kesmek anlamına gelir" demişti.
İran'ın dış politikadaki kılıcı Kudüs Güçleri'nin komutanı Kasım Süleymanı Süleymani'nin açıklamalarını destekleyen bir mektup kaleme almıştı.
Londra merkezli Al Avsat gazetesine yazan Salman El Dossary, İran'ın Hürmüz Boğazı'nın kapatmanın riskini alamayacağını savunurken, böyle bir hamlenin petrolün varil fiyatının 400 dolar seviyesine çıkarabileceğini belirtti. Bu, petrol fiyatlarının şimdiki seviyesinden en az 4 kat daha fazla hale gelmesi anlamına geliyor.
Hürmüz Boğazı'ndan en çok petrol ihraç edilen ülkeler:
Çin
Japonya
Hindistan
Güney Kore
Singapur
İran'ın Tehdidi Çin'de Yankı Buldu
İran'ın tehdidi dünyanın birçok ülkesi tarafından tepkiyle karşılandı. Hürmüz Boğazı tehdidinin ardından açıklama yapan Çin, "İran Ortadoğu'daki istikrar katkı sağlamak ve komşularıyla iyi geçinmek için daha fazla çaba göstermeli" açıklamasında bulundu. Çin'in en çok petrol ihraç ettiği ülkeler arasında Suudi Arabistan, Irak ve Kuveyt bulunurken, ülkenin Katar'da yüksek miktarda doğalgaz temin ettiği de biliniyor. ABD Enerji Departmanı'nın 2016 yılında hazırladığı rapora göre, Hürmüz Boğazı'ndan 2016 yılında günde 18.5 milyon varil petrol geçti. Hürmüz Boğazı'ndan geçen petrol ihracatının yüzde 80'in Güney Doğu Asya ülkelerine dağıtılıyor.
Tehdit Ne Kadar Gerçekçi?
İran'da muhafazakâr kanat özellikle 2011-2015 yılları arasında Avrupa ülkeleri ve ABD'nin yaptırım tehditlerinin ardından Hürmüz Boğazı'nın kapatma tehdidini sık sık dile getirmişti. ABD ile benzer bir yaptırım geriliminde savrulan bu tehdidin öncekilere göre iki farklı yanı bulunuyor. Bunlardan en önemli, İran'ın petrol ihracatının engellenmesiyle uğrayacağı kaybın diğer yaptırımlara göre çok büyük olması... İkincisi ise daha önce aşırıcılar tarafından dile getirilen tehdidin bu kez reformist Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından gündeme taşınması. Katar merkezli El Cezire, tehdidin Ruhani tarafından dile getirilmesinin bir 'umutsuzluk' göstergesi olduğu yorumunda bulundu.
ABD, Kazım 2018 tarihinden itibaren İran petrolünü dünya sahnesinden silmek için formülü Suudi Arabistan'ın dünyaya daha fazla petrol ihraç etmesinde bulmuştu. Suudi Arabistan ise İran'ın dünya piyasasında yaratacağı boşluğu dolduracağı birçok yetkili isim tarafından yapılan açıklamayla doğrulamıştı. Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan İran'ın Hürmüz Boğazı tehdidini boşa çıkarmak ve hâlihazırda kullanılan rotayı bypass etmek için petrol boru hattı projeleri üzerinde uzun süredir çalışıyordu.
Ne zaman Yaşanmıştı?
Hürmüz Boğazı, 1980-88 yılları arasında gerçekleşen İran-Irak savaşında iki taraf da karşı tarafın petrol ihracatını engellemek için 'Tanker Savaşı' ismi verilen mücadelenin içine girmişti. İran, 8 yıllık savaşın sonlarına doğru Fars Körfezi'ne mayın koymaya ve uluslararası ticareti zorlamaya başladı. Buna karşılık olarak ABD ordusunun bölgede düzenlediği operasyonda İran'ın bölgedek filosunun yarısı ya batırıldı ya da ağır hasar gördü.
- Hürmüz Boğazı'nda iki yaka arasındaki en yakın mesafe 34 kilometre
- Dünyanın en kritik petrol giriş noktası
- Bölgeden geçen petrolün yaklaşık yüzde 80'i Güney Doğu Asya'ya gidiyor.
- Bölge ülkelerinin gönderdiği petrolün yanı sıra Katar'ın doğalgazı bölgeden geçiyor.
.
