Ev demek dirêje Dadgeha Federal a İraqê, bi behaneyan destkarî di mafê Herêma Kurdistanê yên destûrî de dike. Ev destkarî, niha gihîştîye astek ku mudaxaleyî sîstem û demokrasîya navxwe ya Herêma Kurdistanê bi xwe.

Dadgeha Federal a İraqê, dadgehek sîyasî ye. Ne dadgeha Destûrê ye. Ji ber wê jî mafê vê dadgehê tineye ku destdirêjî mafên destûrî yên miletê Kurd û Kurdistanê bike.

Destkarîyên Dadgeha Federal, destdirêjîya biryarên Parlementoya Kurdistanê û binpêkirina îradeya miletê Kurd û Kurdistanê bi xwe ye. Parlementoya Kurdistanê, di sala 1992an de di derheqa hilbijartinên Perlemana Kurdistanê de ji bona pêkhateyên Kurdistanê, ku di parlementoyê de bên temsîn kirin, biryara kutayê a 11 kursiyan da ku li wan pêkhateyan were parvekirin. Li gor vê biryarê, hejmara kursîyên parlemetoya Kurdistanê dibû 111 kursî. 11 kursî ji van yên para pêkhateyên Kurdistanê bûn, ku bi şîveyek demokratîk xwe di parlementoyê de temsîl bikin. Di sala 2024 an de Dadgeha Federal a İraqê, destdirêjî vê biryara Parlementoya Kurdistanê kir û ew mafê kutaya kêmhateyan ji holê rakir û hejmara parlementoya Kurdistanê jî daxist astek 100 kursî.

Ev binpêkirina biryara îradeya Parlementoya Kurdistanê bi xwe ye. Ev daxwaz ya YNK bû. YNK bi hesabên partîzanî serî li Dadgeha Federal a İraqê xist û ev daxwaz kir. Dadgeha Federal a İraqê jî ev serîlêdana YNK fersend dît û biryar girt. Niha pêkhateyên Kurdistanê hewl didin xwe ku vê biryarê protesto bikin û beşdarî hilbijartinên 10.06.2024an nebin.

Dadgeha Federal A İraqê, li ser mûçeyên karmend û Pêşmergên Kurdistanî jî biryar stend û mudahaleyî sîstema şandina mûçeyan kir. Şandina Mûçeyên karmend û Pêşmergên Kurdistanê, bi İraqê ve girêda û kir di nav sîstema bankî a İraqê de dîrekt ev mûçe bi destê İraqê bên belav kirin. Ev jî destdirêjîyeke li ser îradeya Sazîyên Hikûmeta Herêma Kurdistanê. Binpêkirina îradeya miletê Kurd û Kurdistanê bi xwe ye. Di virde jî YNK ev serîlêdan çêkir û bû sebebê stendina vê biryarê.

Ji 2014an de dewleta Federal a İraqê, dest dirêjî mafê destûrî yê herêma Kurdistanê dike. Miletê Kurd û Kurdistanê bi birçîbûnê tehdît dike. Li ser vê Herêma Kurdistanê Neft û gaza xwe xwest ku bi destê xwe derxîne û bişîne bazara navdewletî, ku bandora tehdîdên Dewleta Federal a İraqê vala derxîne. Di vî warî de Parlementoya Kurdistanê biryar girt. Dest bi firotina nefta Kurdistanê kir.

Di vir de jî İraqê serî li dadgeha navdewletî a enerjîya cîhanê xist û biryar derxist, ku „Herêma Kurdistanê nikare nefta xwe daxîne bazara navdewletî.“ Ev nêzî du sala ye nefta Kurdistanê hatîye sekinandin. Hin herêma Kurdistanê û hin jî şîrketên ku li Kurdistanê bi Herêma Kurdistanê re kar dikin, ketin bin maxdûrîyetek mezin. Ev biryar jî bûye sebebê qeyranek aborî li herêma Kurdistanê.

Ev demek dirêje, ji ber nakokîyên hizbî yên navxweyî, herêma Kurdistanê nedikarî biryara roja hilbijartinên Parlemantoya Kurdistanê eşkere bike. Dadgeha Federalî ev nakokîyên nav mala Kurd ji xwe re fersend dît û mudaxaleyî roja hilbijartinên parlementoya Kurdistanê jî kir. Ev jî binpêkirina îradeya miletê Kurd û Kurdistanê ye, ku bi destûra Federal a İraqê hatîye pesend kirin ku; li Kurdistanê sazîya herî meşrû, ku hêza xwe ji îradeya miletê Kurd û Kurdistanê digire, Parlementoya Kurdistanê ye. Dadgeha Federal destdirêjî vê îradeyê dike.

Li henber van deskarîyên Dadgeha Federal a İraqê, divê Herêma Kurdistanê di wexta xwe de hilbijartinên xwe çêke. Parlementoya Kurdistanê çalak bike. Di derheqa destdirêjîyên Dadgeha Federal a İraqê de biryaran derxîne û destkarîyên vê dadgehê red bike û xwedî li îradeya Miletê Kurd û Kurdistanê derkeve. Ji ber tenê îradeya meşrû a ku miletê Kurd û Kurdistanê temsîl dike, Parlementoya Kurdistanê ye.

Mecbûre îradeya sîyasî a herêma Kurdistanê bi berpirsîyarî tevbigere û sebebên wan destverdanên Bexda û Dadgeha Federal a İraqê ji holê rake. Bi berpirsîyarî, xwedî li îrade û berjewendîyên herêma Kurdistanê derkeve û destkevtinên miletê Kurd û Kurdistanê biparêze.

Divê jibîr nekin, wendakirina îradeya miletê Kurd û Kurdistanê, wendakirina hemû hêzan bi xwe ye. Ji bona têkbirina hevûdû û zeîfkirina İradeya Herêma Kurdistanê, destverdana hemû destkevtinên Miletê Kurd bi xwe ye. Berpirsîyarî û vebalên van destverdanan pir girane. Ji ber wê jî divê îradeya sîyasî hevgirtî tevbigere û nakokîyên hizbî nebin sebebê wendakirina destkevtinên miletê Kurd û Kurdistanê.

Roj, roja parastina îrade û destkevtinên miletê Kurd û Kurdistanê ye. Ti hêz, berjewendîyên wan ne di ser berjewendîyên miletê Kurd û Kurdistanê re ye.

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.