4500 yıllık geçmişi olan Rêya Heqîyê inançlılar kendilerini 1376 yıllık tarihi olan Müslüman bilir, ancak Müslüman değiller!

4500 yıllık geçmişi olan Rêya Heqîyê inançlılar, kendilerini 500 yıllık geçmişi olan Kızılbaşlardan bilir, ancak Kızılbaş değiller!

4500 yıllık geçmişi olan Rêya Heqîyê inançlılar kendilerini 150 yıllık geçmişi olan Alevi bilir, ancak Alevi değiller!

***

Mafya liderlerinden, Sedat Peker’in Beşiktaş Cemevini ziyareti ve tepkileri güncel iken, Cemevleri’ne devletin tıpkı Camii ve diğer dini kurumlara el artarak, siyaset kurumları içinde projelendirdiği bir süreçte geçerken, Alevilik ve RÊYA HEQİYÊ inancı konusunda bazı tarihi ÖN BİLGİLERE sahip olmak önemlidir.!

***

Otorıter Islam ve Hilafet Kavgaları

İSLAMİYET; din ve yönetimi iç içe, iktidar olarak süre gelmiştir. Böyle olduğu için hem İslam hem laik olarak kalması güçtür.

ISLAMIYET; dinsel otoriteyi esas alır. Muhammed bir otorite olarak, kurallarını tam yerleştirmeden, peygamberlik sürecini kısa yaşadığı ve beklenmediği bir anda erken ölümü ile sonrasına siyasal İslam’in krizi olarak yansıdı. 1376 yıldır İslamiyet bu krizi bir cehennemi yaşatarak insanlığın kendisine inananlara, göstererek tarihe geçmiştir. Böyle olduğu için öğreniyoruz ki Muhammed vefat ederken, Halifelik için yapılan iktidar savaşından dolayı, cenazesi üç gün yerde kalmış ve defin edilmemiş olduğunu tarihe not düşmüşler!

İSLAMİYET'in ilk krizi, dört halife döneminde kanla yaşanmış ve sonrasında da derinleşerek bugüne varmıştır. Bu derin krizi ancak siyasal dinî süreci yaşayıp, acısıyla çözmüş toplumların oluşturduğu modern devletlerin dış müdahaleleri ve içerde bu dinamiğin istemi ile ancak çözülebilir!

İSLAMIYET'te ilk adımı atan Muhammed ile birlikte Kureyş kabilesinin ileri gelen elitleri olmuştur... Bunlara, Muhammed’in yakınları olmaları itibarıyla “Ehli Beyt” derler, ilk İslamistler oldukları için de kendilerini “Sahabe” olarak isimlendirilir...

Bu sahabeler, 632 yılında Muhammed ölünce, her biri kendisinin, Muhammed’in otoritesini işlediği yere, yani halifeliğini kendine laik görür ve o tahta oturmak için mücadeleye atılırlar.! Bunlardan;

EBUBEKIR (632-634'te halife); Muhammed’in ilk kayınbabasi ve kervan ticaretinde en büyük hissedarı ve ortağıdır.

ÖMER; (634-644'te halife); İslâm istilalarında katledip kalanını yola getirmek üzere başarı göstermiş, Muhammedin eniştesi, Ali'nin kızı, Muhammed’in torunu Ummi Gülsüm ile de evli ilk sahabelerden olduğu bilinir, halifeliğin iktidar kavgasında öldürülür!

OSMAN; (644-656'da halife); Muhammed’in akrabası, halası Ümmi Hakim'in torunu, kızları Ümmü Gülsüm ve Rukiye ile evli, o da halifeliğin iktidar kavgasında öldürülür..

ALİ; Son halife olarak tarihe geçen, namaz kılarken öldürülen halifedir. Ali de Muhammed’in amcasının oğlu, Kureyş kabilesinin Haşimi ailesindendir. Ayrıca Muhammed’in kızı Fatima ile evlidir, eniştesidir. Bugün Şia (Ali taraftarları) ve Sunni cephe sahada, farklı güçlerin maşası olarak ve tarihten gelen kin üzerinden kendi içinden ve birbirleri ile boğazlaşıyor...

Bu Hilafet kavgasına canlar gitti, İmparatorluklar, devletler oluştu savaştı.

Bu gün de III. Dünya savaşının en büyük mezesi olarak Yakın Doğu'da, Orta Doğu'da insanlığın yakasından düşmeden İslamist taraftarların siyasal şiddeti sürüyor!

Rêya Heqiyê inancı, din uğruna kılıç kuşanmayı, başkasını hilafeti için öldürmeyi, dinine taşımayı kabul etmeyecek kadar doğayı, insanı kutsal bilen, kendisi ve kutsalı arasına hiçbir şeyi kabul etmeyen, sesiz, sakin ve 4500 yıllık geçmişi olan bir inançtır. Bu inancı Müslümanlığın Şia ya da başka bir inancı içine alarak hilafet kavgasında helak etmek, şiddete bulaştırmak, tarihini görmezden gelmek, tarihi kültürel geçmişini hiçleştirmek zuldur.

***

“Alevilik” derken, genel olarak Nusayriliği ve Bektaşiliği, Rêya Heqîyê inançlarını bir olarak ele alırlar ki bu doğru değildir. Bu tarz bir girişim, araştırmayı daha başlangıçta sakat kılar. Nusayrilik; Arap Şialığıdır. Bektaşilik; Hacı Bektaşi Veli ve onun temsil ettiği Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan beri, devşirme Yeniçeri Orduları’nın kurumsalı olmuş ve “Devlet Aleviliği” olarak sahiplenilmiştir. Osmanlı Yeniçeri Ordusu, devşirme çocuklardan oluştuğu için, Hacı Bektaş-i Veli’yi “manevi baba”ları bilir. Bu nedenle Yeniçeriler, Hacı Bektaş-i Veli’ye “Baba” der. Hacı Bektaşi Veli, Horasan’da “Eren”, Anatolia’da “Abdal” ve ölümünden sonra adına “Tekke” kurulmuş, tabulaştırılmıştır.

Rêya Heqîyê inancında olanlar, kendilerini “Alevi” bilir, ancak Alevi değildirler. Aleviler, kendilerini “Kızılbaş” bilir, ancak “Kızılbaş” değildirler. “Kızılbaşlık”, Osmanlı Devleti’nin 15. ve 16. yüzyılda, İran yanlılarına verdiği isimdir. Daha sonra Osmalı Devleti’nin yarattığı algıda Müslümanlığa biat etmeyen tüm “Mecusi” dinlerin yanısıra, Şia olan herkesi “Kızılbaş” olarak adlandırır Osmanlının tanımladığı bu isim, zamanla Rêya Heqiyê inancında olanlar da kabul eder olurlar. Esas karışıklık da burada başlar. 1870-1890’lı yıllarda, II. Abdulhamid ve sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti, “Alevi” terimini “Kızılbaşlık” kavramının yerine kullanır!. Dışarıdan verilen bu isim de zamanla içselleşir ve kabul edilir. Ancak Rêya Heqîyê inancı, bu kavramlara oturamaz. Şimdi de “Kürd Aleviliği” ile diğer Bektaşi ve Şia inancına dayanan Aleviliği ayırt etmek, arasındaki farklılığı vurgulamak için “Rêya Heqiyê /Kürd Aleviliği” olarak belirtmek durumunda kalınırken bile, “Kürd Aleviliği” vurgusu Rêya Heqîyê kavramını gölgelemekte ve onları Nusayriler ya da Bektaşilerin yanına düşürdüğü, “Aynı aidiyetten olduğu”nun karışıklığını verme tehlikesini yaratmaktadır. Oysaki Rêya Heqîyê inancı, Kızılbaş ve Alevilik kavramları türetilmeden önce vardır. Bu açıdan kökleri dörtbin yıl öncesinde var olan bir inancı, 500 yıl geçmişi olan bir “Kızılbaşlık” ya da 140 yıldan fazla geçmişi olmayan türetilmiş “Alevilik” kavramının içinde göstermek, Rêya Heqiyê inancının tarihi geçmişini, mitolojik araştırmaya kapatmak olur ki, bu doğru olmaz!

Bazen Şialığı bile Aleviliğin içinde ya da Aleviliği Şialığın içinde değerlendirirler ki, bu da Aleviliği eritme/asimilasyona tabii tutma amacından kaynaklanmaktadır.

Bu karmaşıklığın tamamı, devletlerin dini, ideolojik bir saik olarak kullanmak ve nüfus alanlarını genişletmek politikasından kaynaklanmaktadır.

Mihtra inancı, Ariyan halklarının inancıdır. Hıristiyanlıktan sonra bu inancın sürdürücüleri Farslar ve Kürdler olmuştur. Rêya Heqîyê inancı, Mıhtra inancının devamı olup, orjinliğini bazı değişikliklerle de olsa, sonuçta devam ettiricileri Kürdler olmuştur.

Rêya Heqîyê inancı, MÖ. 2.000 yıllarına varan Xweda/Yêz-dan/Yaratan adı ile özdeşleşen Mihtra ve sonrasındaki Zerevan, Zerdeşt ve akabindeki Mani-Mazda ve Hürmüz, Yaresan-Kakayî inancındaki ritüelleri içermekte ve taşımaktadır.

Zira birbirlerinin devamı olan bu inanç silsilesinde; güneş, yağış, toprak, rüzgâr ve emek ile insani paylaşım, önemli bir yer edinir. Rêya Heqîyê’nın de içinde olduğu “Mecusi” inançlarda, şiddet yok ya da yok denecek düzeydedir.

Bundan dolayı Mihitra’daki temel felsefede; “Güneş, yağış, toprak, rüzgâr, emek ve insan kutsaldır!” denir!

İslamiyet’te temel dua nasıl ki; “La İlahe İllahla Muhammeden Resul Allah” ise, ilk tek tanrılı din olan Mihtra ve devamındaki inançlarının temel duası ise tabiat ve insanlık içindir. Şöyle:

“Ey Yaratan, Bize;

Aydınlık ve sıcaklık için GÜNEŞ

Su ve yeşillik için YAĞIŞ

Hava ve denge için RÜZGÂR,

Ekip biçmek için verimli TOPRAK

Üretmek için GÜÇ ve İNSANLIK ver!” denir.

Bu “kutsal” şeyler sonucunda elde edilen, “Tüm tabiatın varlıkları kutsaldır, tüm canlılar ve insanlık içindir.” İnsanlara bağış edilen bu tabiatın varlıkları sonucunda elde edilen her ürün, insanlık içindir. Tabiat ve topraktan alınan, adil ve insanca yaşam için kullanılır. Her birey emek vererek ürettiği ürün, sadece kendisine ait değil, etrafında yaşayan her bireyin de hakkının olduğunu düşünerek paylaşır. Paylaşımda güç sahibi olamayanlar ve güçten düşenler, çocuklar ve yaşlı komşular öncelikle hak sahibidir. Bu inançların bir özelliği başkasını kendi dinine davet etmez, başkasının dininden vazgeçerek bu dine dahil olması istenmez. Bu nedenle “dinine getirmek”, “yola getirmek” gibi zorlamalar yoktur.

Bu ritüellerin tamamı tarihte Mihtra, Zerevan, Zerdüşt, Mani, Hürmüz ve onların sonrasında bugün Kürdistan’da var olan Rêya Heqîyê, Yaresan/Kakayi, Êzdîyatî, Dürzi, gibi inançlarda yaşatılıyor.

Bu inançlar yaşadıkları süreçte; kendilerinden sonra yaşama sokulan, Yahudilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlıktan derinlikli etkilendiler ya da etkilediler. Dinler, inançlar, kültürler arasında geçişkenlikler yaşandı.

Bu etkilenişler olumlu ve olumsuz dönüşümler sağladı.

Dinlerin, siyasetin aracı durumuna getirilmesi, aynı zamanda onun insani ve doğal içeriğinden, iktidar ve devlet üzerinden boşaltılmasıdır.

Özgün tarih açısından örneklendirirsek; Mihtra inancı geleneği, Safevi devleti tarafından Zerdüşt sonrasında devlet dini moduna alındı, küçüldü, bölündü, çözüldü çörütüldü. İnsani olmaktan uzaklaştırıldı.

Önce Mani, sonra Hürmüz; “Mihtra, Zerevan, Zerdüşt inancı, tabiat dinidir. İktidar dini olamaz!” tepkisi ile iktidarlaştırılan dine, muhalif inancı ile tabiatı ve insani değerleri kutsayan yönü olarak, özellikle Medya coğrafyasında (Ermeni platosu, Kürdistan coğrafyası ve Persiyada) varlığını sürdürdü.

Rêya Heqîyê inancının da arkaik bir zinciri olan Hürmüzler, İslamiyet’in ortaya çıkışının aynı yüzyılda ve en “Altın Çağı”nda, 669 yılında, Orta ve Yukarı Mezopotamya’da iki koldan saldırıldı. Bu Mihtra inancına karşı İslam Ordularının ilk büyük saldırısı idi.

Rêya Heqîyê’yi de içinde değerlendirebileceğimiz “Tabiat ve insan kutsaldır” diyen Hürmüz inancına, ilk kapsamlı saldırısı, “Hazret” olarak adlandırılan İslam lideri Muhammed’in eniştesi ve halifesi olacak Ali ve Ali’nin eniştesi Ömer komutasında gerçekleşmiştir. O saldırı, esasta bugünkü IŞİD’ten farksız olan ve Kürdler üzerinde uygulanır oldu.

Ali’ye bağlı Arap orduları, Habur’dan Şehrizor’a kadar saldırdı. onbinlerce Hürmüz öldürüldü, Ömer’e bağlı birlik ise Habur’dan Semsur (Adıyaman)’a kadar saldırdı, 100 bin insan da bu hatta öldürüldü. Kürdler esir alınarak İslamiyet zorla Kürdlere kabul ettirildi.

Ali’nin yönettiği o saldırılarda, onbinlerce Hürmüz Kürd’ü öldürülürken, tıpkı bugünkü IŞİD misali gerçekleştirildiğini en iyi Baba Tahiri Uryan’a ait olduğu söylenen şu şiirde belirtir:

“Hurmuzgah ruman

Agiran Kujan,

Hoşan şareve gewre geregan,

Zorkeri Areb kirdine Habur

Gihane pala pêşe Şarizor

Jin û kenikan ve dil beşînan

Merdi aza dilên ji rûye hevînan

Rewişt maye bêdest

Bizika nakit Hurmuz ve hiç kes!”(Sal: 669)( Baba Tahiri Uryan)

İslam şiddetinin tarz ve metodu, içerik olarak aynıdır. Tek fark, dönem değişikliği ile teknolojik farklılıklar ve küresel güçlerin de devreye sokulmuş vaziyette, taraftarların cepheleşen dengelerini gözeterek sürdürür olmalarıdır. İktidar uğruna alıkoyma aynı tarzda işlevlidir.

İslamiyet’in ruhundaki şiddetin sonucudur ki, İslamiyet’in en “Altın Çağı”nda biliyoruz ki Ali, Ömer ve Osman, Muhammed’in halifeleri idi ve İslam’ın bu çağında İslam şiddetinin sonunda kendileri ve çevreleriyle birlikte şiddetin kurbanı olmuş, can vermişlerdir. Kendi içinde iktidar hesaplaşması ile İmamların nerede ise tamamı iç şiddet neticesinde, adeta İslami metod ile öldürülmüşlerdir. İslam’da barış görülmemiştir. Bu şiddet Osmanlı İmparatorluğu’na geçen halifelikle de sürdürülmüştür. Bu da ayrıca göstermektedir ki, İslamiyet’te yayılma ve hâkimiyetin biricik aracı savaş ve şiddet olmuştur. Barış ise sadece bayramlarda iç sorunlarındaki şiddeti birazcık olsun düşürmek için kullanılan, ihtiyacın dayattığı bir gelenek olmuştur ki, onu da “Kurban Bayramı”nda, insanlara dönük şiddetin yolunu, yılda üç günlük gibi bir süreliğine hayvanlara çevirerek, başka bir tarzda şiddeti yaşatarak sığdırmışlardır.

İslamiyet, kendi dışındakilerine, şiddetin hep yeniden gündemleştirilmesi şeklinde işlemiştir. Siyasal İslamiyet, dışındaki inançlara ve bu arada Rêya Heqîyê inancına da karşı gerçekleşmiş bir şiddet tarihidir.

Kürdler, esas olarak şiddet ve zor yolu ile Müslümanlaştırılmıştır.

Bu katliama karşı koyup kendisini koruyan Rêya Heqîyê, Yaresan/Kakai, Êzdiyati, Durzi, Enel Haq inançları bazı aşınmalar yaşasa da kendini koruyarak bugüne varlıklarını vardırabilen inançlardır.

Bu inançların özellikle Kürdler içinde, kendilerini var etmiş olmaları da ayrıca incelenmesi gereken bir durumdur.

İran’da, Zerdüştlüğü resmi din haline getiren devlet, daha sonra İslamiyet’i kabul etti, hatta ilkin İslamiyet’in Sünni mezhebini kabul etti. 1427 yıllından sonra ise Fars olan Şah Ali liderliğindeki Erdebil Tekkesi, İran’da iktidarda etkin olmaya başladı.

1501, Şah İsmail’in Tebriz’i fethiyle birlikte İran’da Safavi hakimiyeti başlamıştır. Bu dönemde, İran’da Şialığın 12 İmam (Caferi) kolu hakim olmuştur. Bu, aynı zamanda, Osmanlı ve İran İmparatorlukları arasında, savaşın kızışması döneminin başlaması idi.

Bu dönem Rêya Heqîyê inancına karşı ikinci büyük saldırı, Osmanlı Devleti tarafından gerçekleşmiştir. O saldırılar da bugünkü IŞİD saldırılarından farksız olmuştur.

Rêya Heqîyê inançlılar, İslam Sünni Osmanlı İmparatorluğu’nun saldırıları karşısında, İslam Şia İran İmparatorluğuna, sığınmaya çalışır. İslam Şia İran İmparatorluğunun, Osmanlıyla çelişkisine rağmen Rêya Heqîyê inançlılara kapıları açmaz “Siz, İslama karşı geldiniz. Sığınmanız için İslam ve hatta Şia olmanız gerekir!” şartı ile karşılaşırlar. Pir Sultan Abdal’ın “Açılın kapılar Şaha gidelim” yalvarışları işe yaramaz. Zor ve şiddet karşısında canlarını kurtarmak üzere bu dayatmayı kabul ederler, teslim olurlar. İslamiyeti sözde kabulleri ile “rafızı” durumuna düşerler.

O tarihe kadar, Halife Ali ve 12 İmam ritüelleri Rêya Heqîyê inançlıları da olmadığı halde, ataları ve inançlarından olan onbinlerce insanı öldüren halife Ali’yi bile kutsar olurlar. Ali’yi, Şia üzerinden tabu ederler. O güne kadar, Rêya Heqîyê inançlı şairlerinin dilinden ve bilgisinde olmayan Ali ve 12 İmamlar için övücü şiirler yazarlar. İdol belledikleri; “Yedi Ulu Ozan(Şah İsmail/Şah Hatayı, Nesimi, Virani, Yemeni, Pir Sultan Abdal, Fuzuli, Kul Himmet)”, “döndükten sonra” Rêya Heqîyê inançlılar içinde, Şialığın, Ali’nin ve 12 İmam’ın propaganda araçları ve yayıcıları olurlar. Taraftarları onları, “dönek” diye eleştirir. Pir Sultan Abdal başta olmak üzere, onlar, kendilerinin dönekleşmediğini ve “Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan” şiirleri, sazları eşliğinde okuyarak, eski itibarlarını korumaya çalıştılar.

Osmanlı imparatorluğu için aynı zamanda Rêya Heqîyê inançlıları da dahil olmak üzere, Osmanlı İmparatorluğuna biat etmeyen her muhalif kesim, «Rafızi» (özü sözü bir olmayan) veya “Kızılbaş” olarak aşağılarcasına isimlendirmiş oldular.

Rêya Heqîyê inançlılara karşı üçüncü büyük saldırı; İttihat ve Terakki(1880-1918) dönem ve sonrasında sistemleşti. Bu dönemde, Türk ve Müslüman olmayan herkes, Yakın Doğu’dan sürülecek ya da katledilecekti. Başta Hıristiyan toplumlar olmak üzere, tüm İslam olmayanlar sürülüp soykırıma uğratılacak, sadece Türk ve İslam toplum bırakılacaktı. Bu dönemde, Rêya Heqîyê inançlıları da dahil olmak üzere; Bektaşi, Nusayri gibi inançlılara katarak tamamı “Alevi” şeklinde isimlendirildi.

Aynı dönemde İttihat ve Terakki iktidarı; “Türk millet yaratmak” üzere, sistemli bir soykırım politikası uyguladı ki, bu bugünkü IŞİD’in yaptıklarının benzeri bir politika ve uygulama idi.

Rêya Heqîyê inancına karşı dördüncü büyük saldırı ise; 1919-1938’de, M. Kemal önderliğindeki Türk devleti, oluşturduğu resmi ideoloji ile Kürd ve “Alevi” dedikleri aidiyete karşı gerçekleştirdi ve sürekli sürdürülür bir politika olarak aktüel kılındı. Bu da nüans farklarla, bugünkü IŞİD’in yaptıklarından farksız bir durum olarak sürdürüle geldi.

Tüm bu yaşanmış tarih, siyasal İslamiyet ideolojisinin, kin ve nefretinin hedefi olmuş, Rêya Heqîyê inancındaki insanların, din temelli “suskun savunması” bile, kendilerine hep soykırım olarak yaşatılmıştır.

Bugün de gerek “insanı kutsal sayan ve kıblesi yapan”, Rêya Heqîyê inançlılarının, tıpkı Şengal’de, Musul’da Hıristiyan ve laik topluluklara karşı IŞİD’in ya da siyasal İslamiyet’in norm ve ideolojisi ile yöneltilen şiddetin, Rêya Heqîyê inançlılara yönelme ihtimali güçlü verilerle doludur.

Bu açıdan, Kürd siyasal sınıfının, ulusal kurtuluş mücadelesini sürdürürken, içindeki farklı din ve inançtan insanların özgürce kendi etnik, dini kültürleri ile yaşamalarını sağlayacak, güvenceler ortaya koyacak, özenli davranışlarını göstermeleri önemlidir.

Kürd hareketinde, kırk yıldır gözlemlediğimiz, bir durum var ki; İslamcı kesimde din söylemi yükseldiği oranda Rêya Heqîyê inançlılar, aynı oranda güvensizlik duymuş ve Kürd hareketinden uzaklaşmayı tercih etmiş ve savrulmuşlardır.

Rêya Heqîyê inancının, devletin şemsiyesine katılarak korunmaları, maaş almayı düşünmeleri, zorunlu din dersine tepki koymamaları, Cemevleri, hatta Pir Sultan Abdal dernek ve vakıfları üzerinden, Türk ve Türkçülük siyaseti yapılmakta, Türk kurumları olarak şekillendirilirken, eleştirmekten itina etmeleri, zayıflıklarını ortaya koymaktadır.

“Teslimiyet” anlamına gelen İslam ya da Müslüman kavramları, İslam’a teslim olmak, insani değerleri önemseyen Rêya Heqîyê ve diğer Mecusi inançların asimilasyona tabi tutulur olması, insanlığın şiddet karşısında sinmesi, erimesi anlamını içerir.

Kürd halkı, çok dinli, farklı farklı inançları olan bir millettir. Bu nedenle huzuru için, laik bir halk olmak durumundadır.

Şiddetten korunması ve iç birliğini sağlaması için millet olarak birleşip, ulusal kurtuluş mücadelesini verirken, içindeki farklılıkları, İslam’ın şiddetinden korumak, öncelikle Müslüman Kürdlere düşmektedir.

Müslüman Kürdlerin, Şengal’de karşılaşılan trajediye el birliği ile eksiklikleri olmakla birlikte, sahip çıkmaları, büyük erdemlilik idi.

Bu tutumun Kürdistan sathında, hatta diğer ülke ve topluluklarda, tüm inançlara ve farklı etnisitelere karşı gösterilmesi önemli bir güven tesisidir. Êzîdîler ve Rêya Heqîyêliler, bu güvenli eli tutmaktan başka çareleri yoktur. Kürdler ya da diğer topluluklar, farklı dini ve kimlikleri ile birliklerini sürdürdükleri oranda, huzurlu yaşamı yakalayabilirler.

Medeni dünyanın, bu arada Kürdlerin mücadelesi, Yahudilik ve Hıristiyanlığın çözüldüğü gibi, bilim ve bilginin gelişmesi ile siyasal İslamiyetin şiddetinin de çözülerek, laik bir siyasal ortama evirilmeyi sağlayacaktır. Demokrasinin yerleşmesi, insanlık duruşunun ve ilerleyişinin sürdürebileceği modern toplumu inşa edecek yol budur.

Din Siyasetten Uzak Olursa; Çok İnançlılık,  

Kavganın Değil, Hoşgörünün Sebebi Olur

Kürdler, çok dinli, çok kültürlü, çok lehçeli, çok parçalı, çok bölgeli bir ulus halktır. Bu çokluklu oluş, eğer hoşgörü ile değerlendirilirse, olumlu gelişmelere de vesile olacak... Misal: Yahudi Kürdler, Yaresan/Kakayi Kürdler, Müslüman Kürdler, Hıristiyan Kürdler, Şebek Şia Kürdleri, Êzidi Kürdler, Zerdüşti Kürdler, Rêya Heqîyê inancında Kürdleri, Ateist Kürdler ve daha başka başka inançtan Kürdler var. Tamamı kendi inancını özgürce yaşayabilir. Din siyasetten uzak olursa, çok inançlılık,  kavganın değil, hoş görünün sebebi olur.

Kaldı ki, bu çok dinlilik, bizi laik olmaya daha çok ihtiyaçlı kılmışken, farklılıklarla yaşamaya alıştırıp eğitirken, demokrasi kültürünü içselleştirip sağlıklı bir toplum olmamızı sağlar. Bu bizi kökten dincilik marazilerinden, şiddetten uzak tutar.